چکیده:
امروزه در مطالعات تاریخی و فرهنگی، اشیا و تصاویر نیز همچون متن های نوشتاری، بهعنوان منابع اطلاعاتی شناخته می شوند. منابعی که نه تنها در تکمیل اطلاعات به دست آمده از منابع نوشتاری اهمیت دارند؛ بلکه قادر به ارائه اطلاعاتی هستند که نویسندگان متنهای تاریخی قادر به بیان آن ها نبوده اند. با بررسی این آثار و خوانش مضامین فرهنگی رایج بر آن ها می توان به فهم و درکی عمیق تر از اندیشههای رایج و شیوه زیست و زندگی مردم نائل شد. اشیای طلسمی و تعویذی در زمره اسناد اصیلی قرار دارند که شیوه طراحی و پیوست های فرهنگی و مذهبی رایج در آن ها، پیوستگی بسیاری با فرهنگ عامه مردم دارد. در این تحقیق که با هدف شناخت تاثیر ایدئولوژی و مذهب بر فرهنگ مادی دوره قاجار و به شیوه توصیفی ـ تحلیلی انجام پذیرفته، تلاش شده است تا با مطالعه موردی انواع «بازوبندها»، به چگونگی کاربرد مضامین مختلف بر روی این آثار پرداخته و بدین پرسش اساسی پاسخ داده شود که باورداشتهای اسلامی ـ شیعی چگونه در ساختار ظاهری و نقوش رایج در بازوبندهای قاجاری نمود یافتهاند؟ در این پژوهش در دو بخش اصلی جایگاه بازوبند در فرهنگ ایرانی ـ اسلامی و
پیوستهای صوری و فرهنگی بازوبندها (روایتها، کدها و رمزنگارهها) بدین مسئله پرداخته شد. نتیجه این بررسی ضمن اینکه نشان از تاثیر مستقیم مذهب تشیع و اعتقادات اسلامی بر بازوبندهای دوره قاجار دارد، بیانگر تاثیر مستقیم باورهای عامیانه در شیوه کاربرد و طراحی این آثار است
خلاصه ماشینی:
«بازوبندها»، به چگونگي کاربرد مضامين مختلف بر روي اين آثار پرداخته و بدين پرسش اساسي پاسخ داده شود که باورداشت هاي اسلامي ـ شيعي چگونه در ساختار ظاهري و نقوش رايج در بازوبندهاي قاجاري نمود يافته اند؟ در اين پژوهش در دو بخش اصلي جايگاه بازوبند در فرهنگ ايراني ـ اسلامي و پيوست هاي صوري و فرهنگي بازوبندها (روايت ها، کدها و رمزنگاره ها) بدين مسئله پرداخته شد.
در اين پژوهش که با هدف شناخت تأثير باورداشت هاي مذهبي ـ اسلامي و شيعي بر فرهنگ مادي شيعيان ، انجام پذيرفته ، تلاش شده است تا با مطالعۀ موردي «بازوبند» به عنوان يکي از عناصر مادي رايج در فرهنگ عامۀ مردم ، به تأثير اين عقايد بر شيوة طراحي بازوبندها در دورة قاجار پرداخته شود.
نيکوبخت و همکاران (١٣٨٩) در مقالۀ «فلز و قداست آن در اساطير ملي و متون ديني » جايگاه فلز و ويژگي هاي شرستيزي اشياي فلزي را در باور مردم مورد توجه قرار داده ، در اين بررسي ، به اشيايي همچون بازوبند نيز اشاره کرده اند.
در مورد نمونه هاي عيني بازوبندها به عنوان بخشي از فرهنگ عامه و هنر اسلامي ، تناولي (١٣٩٤) در کتاب طلسم گرافيک سنتي ايران و خليلي (١٣٨٧) در کتاب مجموعه هنر اسلامي (ابزارآلات علمي) به اين موضوع پرداخته و در آثار خود نمونه هايي از بازوبندهاي فلزي را معرفي کرده اند.