چکیده:
نجمالدین رازی (573-654ق) نویسنده برجسته، صوفی و صاحب آثار معروفی چون مرصادالعباد، مرموزات اسدی و مناراتالسائرین، در مشهورترین اثر خود (مرصادالعباد من المبدا الی المعاد) دورهای از اصول و مباحث نظری تصوف مکتب خراسان را به زبانی زیبا و موثر، تقریر و تدوین کرده است. این کتاب که اساسا مبتنی بر آموزههای تصوف خراسان و بیهیچ تاثیرپذیری از مکتب عرفان نظری ابن عربی در پنج باب و چهل فصل تالیف و تنظیم شده، شامل مباحث عمدهای همچون آفرینش جهان و انسان، معاش خلق، اصول عقاید عرفانی، معاد نفوس و سلوک طوایف مختلف از پادشاهان تا طبقات پیشهوران، کشاورزان است. و به مقاله حاضر با رویکرد تحلیل محتوا و به شیوه کیفی، موضوع «معرفت الهی» در مرصادالعباد، با نگاهی به پیشینه این بحث درد و اثر دیگر وی، مرموزات اسدی و مناراتالسائرین، بررسی شده است نتایج پژوهش نشان میدهد، که از نظر وی، «معرفت عقلی» از آن عوام، «معرفت نظری» مخصوص خواص و «معرفت شهودی» از آن اولیای خاصالخواص است.
خلاصه ماشینی:
تجلی عرفان در اندیشۀ نجم الدین رازی زهرا زرعی 1 امیر اسماعیل آذر 2 رقیه صدرائی 3 چکیده: نجمالدین رازی (573-654ق) نویسنده برجسته، صوفی و صاحب آثار معروفی چون مرصادالعباد، مرموزات اسدی و مناراتالسائرین، در مشهورترین اثر خود (مرصادالعباد من المبدا الی المعاد) دورهای از اصول و مباحث نظری تصوف مکتب خراسان را به زبانی زیبا و موثر، تقریر و تدوین کرده است.
اما ناخواسته این تضاد ذاتی را آشکار نموده و نشان داده که از آن بیشتر که عارف باشد، فقیه و محدث و متکلم است و بر همین اساس، در شرایط شیخوخیت طریقت (پیر و مراد بودن) میفرماید: «یکی از شرایط، علم شریعت است» (همان: 137) و از آنجا که آبشخور شیخ نجمالدین در شریعت، مذهب شافعی و در کلام، مسلک اشعری است، از سر تشرع و تعصب شرعی، تنها همین آبشخور را چشمۀ آب حیات میداند و بر آن سخت پای میفشرد و در شرایط شیخوخیت طریقت میفرماید: «شرط دوم اعتقاد است.
ای نسخۀ نـامۀ الاهی کـه تـویی وی آیـنۀ جـمـال شـاهی که تـویی بیرون ز تو نیست هرچه در عالم هست از خود بطلب هر آنچه خواهی که تویی (رازی، 1366: 3) عطار نیشابوری نیز دل پاک را آیینهدار جمال حضرت دوست و پاکی دل را برای وصال بسنده میداند: دل به دست آر و جمال او ببین آینه کن جان جلال او ببین (عطار، 1383: 282) دایه در تشریح معرفت نظری در مرموزات اسدی چنین میگوید: «اما معرفت نظری: مرتبۀ اهل تهلیل است و مقام خواص.