چکیده:
بیگمان از جمله ارزشمندترین تفاسیری که تاکنون نگاشته شده، تفسیر المیزان میباشد. در این اثر به روایات توجه ویژهای شده است و مفسر پس از تفسیر دستهای از آیات، تحت عنوان «بحث روائی»، با ارجاع به منابع فریقین روایات را گزارش و تبیین کرده است. به رغم پژوهشهای متعددی که درباره روایات المیزان صورت پذیرفته، در هیچ اثری مصادر روایات آن تحقیق نشده است، لذا در این پژوهش، با روش توصیفی تحلیلی مصادر روایات این تفسیر مورد واکاوی قرار گرفت و بر اساس دلایل و شواهد متعددی بر این حقیقت رهنمون گردید که علامه طباطبایی در نقل روایات شیعه غالبا به الصافی، البرهان، نور الثقلین و بحار الانوار رجوع داشته و بدون اینکه این منابع واسطه را ذکر کند، از طریق آنها مستقیما به مآخذ اصلی روایات ارجاع داده است. در نقل روایات اهل سنت نیز چنین روشی داشته و از منابع واسطهای چون: البرهان، بحار الانوار، الاتقان و الدر المنثور استفاده کرده است. گفتنی است هدف این پژوهش در صدد خرده گرفتن بر شیوه علامه طباطبایی نیست، زیرا روش عالمان سلف بر این منوال بوده است، بلکه در پی نشان دادن این نکته است که پژوهشگران به هنگام بهره گیری از روایات تفسیری المیزان خود را از توجه و مراجعه به منابع اصلی روایات بی نیاز ندانند.
خلاصه ماشینی:
٢- ١- عدم وجود روايت در منابع اشاره شده در الميزان از جوامع و تفاسير روايي چون : کافي، من لا يحضره الفقيه ، عيون اخبار الرضا، أمالي صدوق ، مناقب ابن شهرآشوب ، تفسير نعماني، تفسير قمي، عياشي و نهج البيان ، رواياتي گزارش شده است که با مراجعه به منابع ياد شده ، روايات يافت نگرديد ولي در صافي، برهان و بحار الأنوار، روايات با همان مآخذ ذکر شده در الميزان به دست آمد و اين خود دليلي است بر اين که علامه روايات را از سه منبع پيش گفته نقل کرده است ؛ نمونه ها: ٢-١-١- وجود روايت در الصافي: در الميزان نقل شده : «و في الکافي و الفقيه عن الصادق (ع ): و قد سئل عن قوله تعالي: يمحق الله الربا و يربي الصدقات الآيۀ و قيل : و قد أري من يأکل الربا ...
حال اگر ايشان مستقيما به تمام آثار مورد استفاده مراجعه داشت ، هيچ گاه نام منابع جا به جا ذکر نميشدند؛ نمونه ها: ٢-٢-١- روايات «ابن بابويه » در الميزان فراوان به دو کتاب معاني الاخبار و من لايحضره الفقيه اشاره شده است ، در اين بين در مواردي چند مآخذ روايات مصدر به «ابن بابويه » در برهان ، در الميزان سهوا کتاب هاي معاني الاخبار(چند بار) و من لا يحضره الفقيه (يک بار) عنوان شده است و حال آن که ديگر آثار صدوق چون : خصال ، عيون اخبار الرضا و توحيد نشان از اين روايات داشتند؛ نمونه ها: ٢-٢-١-١- معاني الاخبار: در برهان آمده است : «ابن بابويه : عن أبيه عن علي بن إبراهيم بن هاشم عن أبيه عن ابن أبي عمير عن محمد بن حمران عن سعيد بن يسار قال : قال لي أبو عبد الله (ع ): هل الدين إلا الحب ...