چکیده:
مهمترین راز ماندگاریِ بسیاری از چهرههای اساطیری، دگرگونیها و تحوّلاتی است که هر شخصیّت یا روایت اسطورهای در گذر زمان به خود دیده است. از جمله چهرههای کهن در متون ادبی و اسطورهای ایرانیان جمشید است که مجموعۀ وسیعی از روایتها و مضامین اساطیری به او اختصاص دارد. در پژوهش حاضر آنگونه که از نظر خواهد گذشت، شالودۀ نخستین داستان جم به دوران هندواروپایی بازمیگردد و در روند تحول اساطیری به دوران اسلامی میرسد. در این دگردیسی، تمامی عناصر تحوّل اسطوره؛ یعنی شکستگی، دگرگونی و ادغام دیده میشود؛ به گونهای که در این راستا مرزهای ایزدگونگی عصر ودایی تا قدم نهادن در وادی عرفان در دوران اسلامی را درمینوردد. حاصل پژوهش حاضر، تمامی تحولاتی است که این اسطورۀ محبوب دوران هندواروپایی در بستر فرهنگ ایرانی به خود دیده است. شخصیتی که در پس نوآوریهای زرتشت راه هبوط در پیش میگیرد امّا محبوبیت دیرپایش به بازآفرینی و عروج او میانجامد.
خلاصه ماشینی:
(ضیمران ١٣٧٩: ٤١) راز ماندگاری این داستان ها و روایات اسطوره ای علاوه بر باورهای مردمان کهن و انتقال آن به نسل های بعدی، همانا دگرگونیها و تحولاتی است که این مضامین اساطیری به ناگزیر بر خود دیده اند.
(١٣٨٣: ٧٥-٥٤) کریستین سن ١ نیز به بررسی این شخصیت در متون هندوایرانی پرداخته و به مانند دارمستتر جمشید را نخستین انسان در اساطیر پیش از زرتشت میداند که پس از نوآوریهای زرتشت ، جایگاه خود را از دست میدهد، اما به عنوان نخستین شاه معرفی میشود.
(١٣٩٠: ٥٧-٣١) مهرداد بهار در فصل پانزدهم کتاب خود، داستان جم را ضمن ترجمۀ متن اوستایی وندیداد٢ و دیگر روایت های مربوط به جمشید در متون پهلوی، ارائه داده است و یادداشت های ارزنده ای در این باره ضمیمۀ متن خود کرده است .
پرسش های پژوهش این پژوهش به این سؤالات پاسخ میگوید: راز ماندگاری اسطورة جمشید چیست ؟ این شخصیت اساطیری و داستان های پیرامونش ، چه نوع تحولات اساطیری را به خود دیده و دچار چه دگردیسیهایی شده است ؟ چگونه اسطورة جمشید در روند تحول خود به ساحت عرفان قدم مینهد؟ بحث و بررسی بررسی تطبیقی عناصر اسطورة جم در دوران هندواروپایی و هندوایرانی جمشید در هند و منابع ودایی یمه ١ خوانده میشود و در اوستا نام او به صورت ییمه ٢ آمده که سپس تر در ایران به صورت یم یا جم درآمده است .