چکیده:
بررسی فرهنگ عامه در آثار ادبی، ازجمله رویکردهایی است که میتواند در مطالعات میانرشتهای، همچون علوم اجتماعی، قومشناسی، پژوهشهای فرهنگی و... سودمند افتد. این قبیل پژوهشها، افزون بر بازنمایی فرهنگ پیشین هر سرزمین، تفاوتها و فاصلههای جامعه امروز را با گذشته نیز آشکار میسازد. بازتاب آداب و سنن، دانشها و باورهای مردمی را در متون ادبی نیز میتوان دید. شاعران و نویسندگان که برآمده از فرهنگ پایه سرزمین خویشاند، فرهنگ غالب اجتماع خود را در آثارشان بازتاب میدهند. از این رو، متون ادبی میتوانند این گزارههای فرهنگی و اجتماعی را به خوانندگان نسلهای بعد منتقل کنند. در این پژوهش تلاش بر آن بوده است تا رباعیات مولوی، از منظر غلبه و نفوذ باورهای عامیانه در آن، بررسی شود. هدف، تعیین بسامد و نیز چگونگی بهکارگیری این قبیل عقاید در رباعیات مولوی بوده است. پژوهش در دو حوزه «بازتاب آداب و رسوم و باورهای اجتماعی در رباعیات مولوی» و «بازتاب باورها و عقاید مردمی در رباعیات مولوی» سامان یافته است. حاصل بررسی، بیانگر بسامد بالای این آیینها و باورها در رباعیات مولوی است. همچنین، پژوهش حاضر نشان میدهد شاعر تنها روایتگر برخی آداب و آیینها و باورهای عصر خویش نبوده و عمدتا با دستمایه قرار دادن این اندیشهها و رسوم و آداب و عقاید، به مضمونپردازی هنری یا ملموس ساختن اندیشههای عرفانی، مذهبی و انسانشناسانه خویش، برای مخاطب پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
مضامين ، آيين ها و باورهاي مردمي در رباعيات مولوي شهين حقيقي *١ (دريافت : ١٦/ ٥/ ١٣٩٧ پذيرش : ١٦/ ١٠/ ١٣٩٧) چکيده بررسي فرهنگ عامه در آثار ادبي، ازجمله رويکردهايي است که ميتواند در مطالعات ميان رشته اي، همچون علوم اجتماعي، قوم شناسي، پژوهش هاي فرهنگي و...
همچنين ، پژوهش حاضر نشان ميدهد شاعر تنها روايتگر برخي آداب و آيين ها و باورهاي عصر خويش نبوده و عمدتا با دست مايه قرار دادن اين انديشه ها و رسوم و آداب و عقايد، به مضمون پردازي هنري يا ملموس ساختن انديشه هاي عرفاني، مذهبي و انسان شناسانۀ خويش ، براي مخاطب پرداخته است .
پيشينۀ پژوهش در زمينۀ بررسي مضامين عاميانه در شعر مولوي (مثنوي و غزليات شمس ) پژوهش هايي چند، انجام شده است ؛ ازجمله : فرهنگ عامه در مثنوي (مباشري، ١٣٨٩)؛ «آداب و رسوم و باورهاي عاميانه در مثنوي مولوي» (جعفري، ١٣٩٠)؛ «باورهاي عاميانه در غزليات شمس » (سعيدي، ١٣٨٨)؛ «بازتاب باورهاي خرافي در مثنوي» (صرفي، ١٣٨٣) و «تحليل باورهاي عاميانه در شش دفتر مثنوي» (غلام پور، ١٣٨٩).
باور به سحر و جادو و طلسم و افسون در باورهاي عاميانۀ مردم ايران (ذوالفقاري، ١٣٩٤: ٦٩٨ - ٧٠٤)، به طور جامع در زمينۀ سحر و جادو، تفاوت اين دو و نيز انواع و شيوه هاي باطل کردن آن ها، بحث شده است .
نکتۀ شايستۀ درنگ آنکه ، هرچند مولوي در رباعيات ، از فرهنگ و باورهاي مردمي براي بيان مضامين والاتر بهره جسته است ، خود اين آداب و آيين ها نيز در شعر او به نيکي جان ميگيرند و حتي در روساخت خود، بعد تعليمي و تربيتي خويش را حفظ ميکنند.