چکیده:
نظام شهری یا توزیع شهرها در فضای جغرافیایی منطقه، انعکاسی از برآیند نیروهای اقتصادی، اجتماعی و گروههای انسانی است که تحت سازمانی انتظام یافتهاند. یکی از موضوعات مهم در برنامهریزی منطقهای، تحلیل نظام سلسله مراتب شهری و روند تحولات آن در سطح مناطق و نواحی یک کشور است. نظام شهری مطلوب و به تبع آن، توزیع اندازه شهری مناسب یکی از عوامل توسعه در یک منطقه و کشور به حساب میآید. با توجه به اهمیت مقوله نظام شهری، در این مقاله سعی شده به بررسی و تحلیل تحولات نظام شهری استان فارس در بازه زمانی 1355 تا 1390 پرداخته شود. روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و از شاخصهای سنجش نخست شهری، تمرکز و تعادل به منظور تحلیل تحولات نظام شهری در استان فارس استفاده شده است. بر اساس یافتههای تحقیق از مشخصههای اصلی نظام شهری استان فارس میتوان به وجود تمرکز بالای جمعیتی در کلانشهر شیراز، فقدان شهر بزرگ در نظام سلسله مراتبی شهری و شکلگیری شهرهای بسیار کوچک با جمعیت کمتر از دو هزار نفر اشاره کرد که تا حد زیادی بر تحولات نظام شهری استان تاثیرگذار بوده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که در استان مذکور شاهد وجود پدیده نخست شهری با شدت زیاد هستیم که در همه دورهها وجود داشته و با گذشت زمان تشدید شده است. در سالهای 1355 تا 1390، با توجه به شکلگیری شهرها از طریق تبدیل روستا به شهر، میزان تمرکز در نظام شهری تا حدودی کاسته شده و بر اساس شاخص آنتروپی، توزیع جمعیتی به سمت تعادل میل کرده است؛ اگرچه بر اساس منحنی لگاریتمی رتبه-اندازه، عدم تعادل بخصوص در سطح شهرهای بزرگ کاملا محسوس است.
خلاصه ماشینی:
در سال هاي ١٣٥٥ تا ١٣٩٠، با توجه به شکلگيري شهرها از طريق تبديل روستا به شهر، ميزان تمرکز در نظام شهري تا حدودي کاسته شده و بر اساس شاخص آنتروپي ، توزيع جمعيتي به سمت تعادل ميل کرده است ؛ اگرچه بر اساس منحنـي لگـاريتمي رتبـه - اندازه ، عدم تعادل بخصوص در سطح شهرهاي بزرگ کاملا محسوس است .
بر اساس آنچه گفته شد مي توان سؤال اصـلي تحقيـق را چنـين بيـان نمـود: پراکنـدگي فضايي جمعيت در سطح منطقه فارس ، ميزان نخست شهري ، تمرکز و تعادل نظام شهري اين استان در دهه هاي اخير چگونه بوده است ؟ روش تحقيق روش مورد استفاده در اين پژوهش با توجه به ماهيت آن ، توصيفي -تحليلي بوده و از نظر هدف پژوهش ، کاربردي مي باشد.
جدول ١: شاخص هاي منتخب جهت بررسي نظام شهري استان کردستان (به تصویر صفحه رجوع شود) منابع : ٢٠٠٣ ,Alwosabi &Moomaw ؛ حکمت نيا و موسوي ، ١٣٨٥؛ زبردست ،١٣٨٦؛ بدراق نژاد و همکاران ، ١٣٩٢ ٥٣ بهمن احمدي ، محمد دادگر مروري بر ادبيات تحقيق مباني نظري يکي از پيش شرط هاي لازم براي برنامه ريزي در سطح منطقه ، شناخت نظام سکونتگاهي به ويژه نظام شهري آن است .
با اين حال ، تحقيقات نشان داده است کـه 5544 1 Over-Urbanization بررسي و تحليل تحولات نظام شهري استان فارس در سال هاي ١٣٥٥ تا ١٣٩٠ در کشورهاي در حال توسعه انتقـال از مرحلـه اول بـه مراحـل بعـدي بـه نـدرت صـورت مـي گيـرد ( ,Jins et al & ٢٠٠٨٢٢,Paul ٢٠٠٩:١٩٢).