چکیده:
تسبیح در قرآن کریم» در حدود ۸۵ بار با مشتقّات گوناگون استعمال شده و در
روایات و ادعیه نیزء فراوان بکار رفته است. ضرورت شناخت و معرفت تسبیح به عنوان یک
حقیقت قرآنی بر همگان واضح و روشن است. تسبیح به معنای پیراستن و تنزیه ساحت قدس
الهی از هر گونه کاستی و ناشایست است. قرآن کریم در یات متفاوتی تمامی موجودات را
مسبّح می انگارد. با این نگاه» هستی یکسر در کمند عبودیت حق است و همه یک صدا ذات
بی چون او را تسبیح می کنند و از ژرفای وجود به عظمت او معترفند و ذات اقدس الهی را از
هر گونه نقص و نابایستگی تنزیه می کنند. در میان مفسران بر سر چگونگی این تسبیح
اختلاف است گروهی از مفسران آن را تسبیح حالی و مجازی پنداشته اند وعده ای نیز تسبیح
تمامی, موجودات راء تسبیحی حقیقی می داننل,
از این رو در این ابتدا واژة تسبیح از نظر معنا و نیز مصادیق آن بررسی شده و سپس
آیاتی که تسبیح در آنها به کار رفته, بنا به ضرورت مورد بحث قرار گرفته و مفهوم و اهمیّت و
کاربرد آن در قرآن مطرح شده است و همچنین مباحث مفصّلی در مورد کیفیّت تسبیح و
چرائی آن و نیز بازتاب آن در متون ادبی بیان شده است.
خلاصه ماشینی:
(علوی حسینی، 1/ 47؛ جرجانی،1337: 1/ 107؛ واعظ کاشفی،1314: 1/ 21 ؛ عروسی حویزی، 1/ 90 ؛ طباطبایی،1362: 1/ 204) این هبوط و خشوع درعین حال که آثار حیات و زنده بودن آنهاست، نشان دهندة شعور و آگاهی آنها نسبت به عظمت رب العالمین است؛ زیرا خشوع و هبوط در برابر یک قدرت برتر در سایة شعور و آگاهی به دست می آید و هر چه این آگاهی و معرفت بیشتر باشد، میزان خشوع نیز فزونی می یابد و در این میان بدترین جنبندهها ، کافرانی هستند که به خدا ایمان نیاورده و متذکر آیات حق نمی شوند و همچون کر و لال هایی هستند که تعقل نمی ورزند و بهره ای از شعور و عقل ندارند و یا اگر دارند از آن بهره نمی جویند: « ان شرالدواب عندالله الصم البکم الذین لایعقلون» (سوره انفال، 22) « و ان شرالدواب عندالله الذین کفروا فهم لایومنون».
(سوره انفال، 55) با مقایسة این دو آیه و تدبر در آنها، این نکته معلوم می شود که کافران همان کر و لال هایی هستند که عقل خود را به کار نمی گیرند؛ بدترین جنبندههای مردهای که به خاطر اعراض از ذکر حق و ایمان به آن، حیات قلوب خود را از دست داده و سنگدل شده اند و در صف بدترین موجودات قرار دارند؛ چرا که حتی سخت ترین و بی جان ترین اشیاء، نظیر سنگ هم از همان درجه و مقدار شعوری که بهرهمند است، استفاده کرده و قدرت و آیات الهی را دریافته، از عظمت آنها بر خود میلرزد.
این پژوهش می کوشد تا نشان دهد که از دیدگاه آیات قرآن کریم، موجودات و هر آنچه که در آسمان ها و زمین است و هر آنچه که می توان بر آن نام "شیء" نهاد، همه تسبیح گوی ذات اقدس الهی هستند و این تسبیح را به زبان قال یعنی به همان زبانی که ما با هم تکلم می کنیم- ولی با کیفیت و با قوانین خاص خودش انجام میدهند.