چکیده:
دانشمندان اسلامی از دیرباز ، درصدد کشف راه ها و روش های متعدد فهم حدیث ، که یکی از منابع اصیل فکر و عمل اسلامی می باشد، بوده اند. از جمله این روش ها ، دقت در فروق اللغـات در متن حدیث است. یکی از منابع گرانسنگ حدیثی، نهج البلاغه می باشد. برای فهم بهتر احادیث این کتاب ارزشمند بایستی پیش از هر اقدامی به بیان معانی دقیق واژگان نهج البلاغه و بررسی کلمات متقارب المعنی با این واژگان و بیان اختلاف معانی آنها با یکدیگر پرداخت تا در سایه آن بتوان از لطایف ادبی و فصحات کلام امام علی (ع)در گزینش الفاظ مناسب در نهج البلاغه پرده برداشت. در میان الفاظ نهج البلاغه، واژگانی وجود دارد که ارتباط معنایی و تقارب معنایی با واژه توبه دارند، اگر چه بین آنها تفاوتهای خردی می باشد به گونه ای که در بسیاری موارد، چونان واژگان مترادف و هم معنا، به نظر می آید. در این مقاله که به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است ، به بررسی تفاوت های معانی این واژگان متقارب المعنی و نحوه ی استفاده امام علی (ع) از هر یک از این کلمات در نهج البلاغه خواهیم پرداخت. بدیهی است که بررسی واژگان متقارب المعنی با این واژه و ذکر جنبه های اختلاف معنایی آنها راه را برای فهم صحیح حدیث(فهم فضیلت سخنوری و شگفتی ها کلام امام علی(ع) در نهج البلاغه) هموار می سازد.
خلاصه ماشینی:
(فراتی، 1388: 97) " ابن ابی الحدید نیز از جمله شارحانی است که در شرح مفردات نهج البلاغه، به این موضوع عنایتی ویژه داشته و تفاوتهای میان واژگان نهج البلاغه را یادآور شده است؛ وی در برخی از موارد، اختلاف دو لفظی را که در کلام امام وارد شده تبیین کرده است؛ در مواردی هم فرق میان واژۀ مورد کاربرد امام (ع) با دیگر واژه های متقارب المعنی را بیان می کند تا معنای اصلی را دریابد و از فصاحت امام (ع) در گزینش الفاظ مناسب، پرده بردارد.
(مصطفوی، 1376: 1/399-400؛ واعظ زاده خراسانی، 1389: 8/64 و 183؛ صدوق، 1389: 215؛ طباطبایی، 1417: 4/238؛ مکارم شیرازی، 1387: 1/223) 5- واژگان قریب المعنی با توبه در نهج البلاغه به غیر از توبه و مشتقات آن، کلمات و واژگان دیگری نیز وجود دارد که در راستای معنا و مفهوم توبه و منظور از آن رجوع و بازگشت به سوی خدا است که مهم ترین آنها را به ترتیب ذیل میتوان برشمرد: 5-1: رجع، رجوع رجوع و رجعی: به معنای بازگشتن و برگرداندن است.
" (دشتی، 1382: 187) برخی از شارحان نهج البلاغه بواء را به معنای همتا و برابر دانسته اند (بحرانی، 1362: 3/187) گفته می شود منظور از واژۀ یادشده در اینجا قصاص است که با عمل برابر می باشد.
» (ابن منظور، 1414: 1/36؛ فیومی، 1372: 1/64؛ عسکری، 1428: 11) این واژه با مشتقات خود به طور مجموع دوازده مرتبه در نهج البلاغه آمده است (قرشی، 1377: 1/160) که از این شمار دو مورد آن، هم معنا و در راستای اصل معنای توبه، یعنی رجوع است.