چکیده:
حکمت آمیز بودن وجود کلمات و عبارات یکی از موضوعاتی است که از دیرباز مورد توجّه
قرآن پژوهان بوده است. از طرفی نیاز روزافزون جامعة اسلامی به درک و فهم عمیق و نیز موشکافی
کلمات و عبارات قرآنی ضرورت بررسی دقیق واژههای قرآنی را دو چندان می کند. صفات مذکور
آ
در پایان آیات نیز از این اصل پیروی میکنند. بررسی ارتباط صفات پایان آیات با محتوای آنها
در داستان حضرت موسی (ع) در سوره شعراء موضوع اصلی این تحقیق است که به روش توصیفی
- تحلیلی تدوین شده است. از یافتههای این پژوهش استنباط میشود که ارتباط و تناسب صفات
پایانی با آیات ممکن است به چند صورت بروز یافته باشد که عبارتند از: ارتباط با واژه پیشین،
هماهنگی با محتوای همان آیه، تناسب و ارتباط با آیة قبل و بعده پیوند با محتوای چند آیه با
محتوای کلی سوره. در ارتباط صفات با محتوای خود آیه ممکن است پیوند با صدر، میانه و یا ذیل
آیه باشد.
خلاصه ماشینی:
5- تناسب انواع فواصل آیات با توجه به صدر آنها 5-1: تمکین تمکین عبارت از این است که قبل از رسیدن به نقطۀ پایانی آیه، نوعی مقدمه چینی شود که فاصله و خاتمۀ آیه با توجه به آن، در جای خود از یک تمکن، استقرار و تناسبی ویژه برخوردار باشد؛ به طوری که هیچ گونه تنفر و اعوجاجی در فهم آن وجود نداشته باشد و معنای آن، وابستگی و تعلق تام و کامل به معنای کلام داشته باشد، به گونهای که اگر این فواصل و آخر آیه نبود، معنای کلام، مختل میگشت و مقصود متکلم دچار اضطراب و تزلزل میشد و در نتیجه فهم کلام مشوش میگشت؛ برای مثال در آیۀ «ورد الله الذین کفروا بغیظهم لم ینالوا خیرا وکفی الله المؤمنین القتال وکان الله قویا عزیزا» (احزاب/٢٥)، «و خداوند آنان را که کفر ورزیدهاند، بیآنکه به مالی رسیده باشند، به غیظ و حسرت برگرداند، و خدا جنگ را از مؤمنان برداشت و خداوند همواره نیرومند شکستناپذیر است.
در ادامۀ آیات میبینیم که همان صفت انتهایی آیۀ 16 در بطن آیات دیگر دوباره تکرار شده است؛ زیرا حضرت موسی (ع) وقتی میبیند فرعون متوجه جواب ضمنی او نشده، دوباره این اعتقاد را بازگو میکند و با تکرار کلمۀ رب به معرفی بیشتر پروردگار میپردازد و شاخصههای ربوبیت را بیان میدارد.
(طیب، 1369: 10/28) خداوند نیز در آیات 70- 71 سورۀ طه به عظمت سحر آنها اشاره میکند و میفرماید: به قدری عظمت داشت که موسی (ع) ترسید، بنابراین باید گفت که تطمیع ساحران به المقربین برای این هدف بود که کار جادوگری به بهترین نحو انجام شود.