چکیده:
یکی از مهمترین دغدغههای اندیشمندان معاصر اسلامی، ترسیم ارتباط بین دو متغیر اختلافات مذهبی و اتحاد اسلامی بوده است. استنباط ارائه شده از این دو متغیر در برخی موارد، جوامع اسلامی را با بحرانهای مختلفی مواجه کرده که افراط گراییهای مذهبی در دوره معاصر نمونه بارز آن است. اندیشه برخی علمای معاصر بهگونهای سامان یافته است تا علیرغم پذیرش اختلافات مذهبی به اتحاد جوامع اسلامی بهمثابه «امت» نیز آسیبی وارد نشود. یکی از این اندیشمندان معاصر، سیدعبدالحسین شرفالدین موسوی عاملی (۱۲۹۰-۱۳۷۷ق) است که بهعنوان یکی از منادیان بزرگ اتحاد اسلامی، اتّحاد میان مذاهب را نه بهمعنای مصالحه در باورهای مذهبی، بلکه بهمعنای همگرایی آن جوامع در برابر دشمنان اسلام، طرح میکند. علامه شرفالدین با بهکارگیری روش اجتهاد در دو عرصه اصول و مبانی دینی (فقه وفاق) و عرصه فروع دینی و تطبیق میان احکام فرعی دینی (فقه خلاف) درصدد ارائه این راهبرد است که عمده اصول دین، میان مذاهب اسلامی، مشترک بوده و آنها میتوانند با محوریّت این اصول، علیه دشمنان اسلام، متّحد شوند و اختلافهای موجود در دیدگاههای فقهی هرگاه بر اساس ضوابط اجتهاد، باشد، مورد احترام همه مذاهب است. تحلیل مسئله اختلافات مذهبی و ارتباط آن با اتحاد اسلامی در نظام اندیشگی علامه شرفالدین به نحوی قابل ارائه است که در مکانیزمی خاص، پذیرش اختلافات مذهبی میتواند محور اتّحاد و همگرایی جوامع اسلامی علیه دشمنان مشترک نیز باشد.
Developing a relationship between the two variables of religious differences and the Islamic unity has been one of the main concerns of current Islamic scholars. In some cases, the inference made from these two variables, has faced Islamic communities with different crises which religious extremism, in present-time era, is one of the obvious examples of it. The thought of some present scholars has been organized in such a way that despite acknowledging religious differences, there will be no damages to the unity of Islamic communities as the "Ummah." Seyyed Abdul Hussain Mousavi Ameli (1873-1957) is one of these contemporary scholars, who as a great harbinger of the Islamic unity, presents unity between the sects not as a compromise in religious beliefs, but as their convergence against Islam's enemies. Using the ijtihad method in the two realms of religion's principles and foundations (Fiqh al-wifaq), and its branches and comparison of subsidiary religious rules (Fiqh al-khilaf), Allameh Sharafuddin sought to present the strategy that the main principles of the religion are shared to religious sects and focused on these principles, they can unite against Islam's enemies and existing differences among Jurisprudential views, whenever based on ijtihad rules, is revered by all sects. In the intellectual system of Allameh Sharafuddin, the analysis on the issue of religious differences and its relation to the Islamic unity, also can be presented in such a way that in a special mechanism, religious differences could be the axis of unity and convergence between Islamic communities against the common enemies
خلاصه ماشینی:
ایشان با عنایت به اینکه اختلافات میان فریقین، در فروع بوده نه در اصول و چاره حل این کار در اجتهاد است و از سوی دیگر، اجتهاد در اساس، مقولهای خطاپذیر بوده و بر اساس روایت پیامبر، مجتهدین اگر در اجتهاد خودشان اشتباه نمایند، معذور هستند، اهلسنت را مورد خطاب قرار میدهد که چه چیزی سبب شده است که شما این قضیه را در حق شیعه جاری نمیدانید و از اینرو، این فرقه را که در اجتهادش به کتاب و سنت عنایت دارد، معذور یا مأجور نمیدانید: «نزاع بین فریقین، نزاع جزئی و صغروی است، نه در کبری و مسائل کلی.
ابزار و روشی که شرفالدین برای دستیابی به هدف خویش (اتحاد میان مذاهب جهان اسلام)، مورد استفاده قرار میدهد، همانا قدرت استنباط و اجتهاد است که بر اساس آن، هم حقانیت شیعه را اثبات کرده و لزوم وجود آن را در میان سایر مذاهب اثبات میکند و هم در مباحث فقه وفاق، اموری که به حیطه فقه سیاسی مربوط میشود (خلافت، بیعت، امامت و ولایت) را از اسباب اختلاف میان فریقین خارج کرده و اختلاف در آن را با اتحاد جهان اسلام منافی ندانسته است و از سوی دیگر در مباحث فقه خلاف (فقه مقارنهای و تطبیقی) بر اهلسنت نشان داده است که فتاوی و احکام شیعه، از متن و بطن کتاب و سنت برآمده و بر اساس اجتهاد و استنباط از منابع اصیل حاصل میشود و اگر شیعه از ائمه اطهار7 تبعیت و پیروی مینماید، این امر منسوب به کلام پیامبر9 در حدیث ثقلین است که مورد پذیرش و تأیید اهلسنت نیز میباشد.