چکیده:
جمشید گرشاسب چوکسی در کتاب ستیز و سازش؛ زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سدههای اسلامی، به بررسی مناسبات زرتشتیان و مسلمانان در ایران طی نخستین سدههای دوره اسلامی پرداخته است. در مقاله حاضر تلاش شده تا با نگاهی انتقادی به این اثر، جایگاه این کتاب در مطالعات اسلام و ایران روشن شود. به نظر میرسد که با توجه به اینکه چوکسی در وهله نخست دینپژوه است نه مورخ، کتابش به لحاظ بینش و روش تاریخی ضعفهای جدی دارد. اگرچه استفاده او از منابع اوستایی و بررسی نقش ادبیات آخرالزمانی و بررسی اجمالی تاثیرپذیری متقابل متون زرتشتی و اسلامی در تدوین سیره پیامبر(ص) و زرتشت از وجوه برتری این کتاب به شمار میرود؛ اما ضعفهایی متوجه آن است که ارزیابی آنها در پژوهش حاضر مورد توجه قرار گرفته است. همدلی چوکسی با همکیشان خود، تسلط نداشتن به زبان عربی، ضعف روششناسی و منبعشناسی تاریخی و نیز دیدگاهها و تحلیلهای تاریخی بعضا نادرست وی از مهمترین ایرادهای کتاب <em>ستیز و سازش است.
J. K. Choksy evaluated the relationship between Zoroastrians and Muslims in Conflict and Cooperation; Zoroastrian Subalterns and Muslim Elites in Medieval Iranian Society. In this paper، we tried to critically review Choksy's book and clarify its position in Islamic and Iranian studies. It seems that his work suffers from major weaknesses in terms of historical insight and methodology because he is primarily a scholar of religions، not a historian. However، his work is admirable for using Zoroastrian resources، its evaluating end of time literature and overviewing the mutual influences of Zoroastrian and Islamic texts from each other in writing the life conducts of Prophet Muhammad (PBUH) and Zoroaster. Nevertheless، Choksy's sympathy for Zoroastrians، low proficiency in Arabic، weakness of historical methodology and recognition of resources as well as of his sometimes false historical views and analyses are of the most important shortcomings of Conflict and Cooperation.
خلاصه ماشینی:
کتاب هایی نیز در این حوزه نوشته شده است که برای نمونه میتوان به این موارد اشاره کرد: چالش میان فارسی و عربی اثر آذرتاش آذرنوش که تعامل و تقابل اسلام و ایران را از لحاظ فرهنگی و زبانی مورد بررسی قرار داده است (آذرنوش ، یازده - چهارده )؛ عصر زرین فرهنگ ایران از ریچارد فرای، که فصلی از آن به ورود اسلام به ایران و واکنش ایرانیها اختصاص یافته است (فرای، ٧١-٩١) و کتاب گروش به اسلام در قرون میانه ریچارد بولیت که بر اساس زمان اسلامی شدن نام ایرانیها، تلاش کرده تا پذیرش اسلام از سوی ایرانیان را تاریخ گذاری کند (بولیت ، ٦٣-٧٧).
عنوان اصلی کتاب چوکسی Conflict and Cooperation; Zoroastrian subalterns and Muslim Elites in Medieval Iranian Society است که در فارسی به ستیز و سازش ؛ زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سده های اسلامی ترجمه شده است .
مترجم عبارت Medieval Iranian Society را به «جامعه ایران نخستین سده های اسلامی» ترجمه کرده که با محتوای کتاب همخوانی بیشتری دارد؛ زیرا چوکسی روابط متقابل ایرانیها و عرب ها را از ابتدای دوره اسلامی تا زمان مهاجرت زرتشتیها به هند مورد بررسی قرار داده است ؛ اما ترجمه Muslim Elites به «مسلمانان غالب » چندان دقیق نیست ؛ زیرا از ترکیب وصفی عبارت انگلیسی و نیز محتوای کتاب ، میتوان چنین فهمید که مقصود چوکسی، طبقه نخبه مسلمان است که به طور عمده حاکمان را در بر میگیرد.