چکیده:
در بسیاری از نسخ شاهنامه، شرحها و فرهنگهای نوشتهشده بر آن، در باب معنای دو واژۀ «جُناغ» و «جُنا» اختلاف نظرهایی دیده میشود. معنای بیانشدۀ این دو واژه چندان با ابیاتی که این دو واژه در آنها آمدهاست، سازگاری ندارد. از این رو، در این مقاله در پی آنیم که با در نظر گرفتن «بافت موقعیتی» ابیات شاهنامه، «استفاده از نشانههای درونمتنی» موجود در شاهنامه و «نگاهی کُلگرایانه و جامع» بر ابیاتی که دو واژة «جُناغ» و «جُنا» در آنها آمدهاند، به بررسی معنایی این دو واژه در شاهنامة فردوسی بپردازیم. از این رو، ابتدا معانی موجود در فرهنگهای مهم زبان فارسی، فرهنگهای تخصصی شاهنامه و شرحهای نوشتهشده در باب این دو واژه را دستهبندی کردیم و آنگاه با در نظر گرفتن این سه عامل مهم، معانی متعدد این واژه را در بوتۀ نقد قرار دادیم تا به دو معنای اصلی دست یافتیم. از رهرو همین بررسی دریافتیم که برخلاف نظر محققان، واژۀ «جُنا»، ریخت دیگر واژۀ «جُناغ» نمیتواند باشد و در واقع، دو واژۀ مجزّا با دو معنای متفاوت است که نزدیکی معنایی و قرابت ظاهری آن باعث شده تا بسیاری این دو را یکی بپندارند و در تصحیحهای شاهنامه، بدون در نظر گرفتن تفاوت معنایی آنها، از آن دو به جای یکدیگر استفاده کنند.
خلاصه ماشینی:
از رهـرو همـین بررسـی دریـافتیم کـه بـرخلاف نظـر محققان ، واژٔە «جنا»، ریخت دیگر واژٔە «جناغ » نمی تواند باشد و در واقع ، دو واژٔە مجزا با دو معنای متفاوت است که نزدیکی معنایی و قرابت ظاهری آن باعث شده تا بسیاری این دو را یکی بپندارند و در تصحیح های شاهنامه ، بدون در نظر گرفتن تفاوت معنایی آن هـا، از آن دو بـه جـای یکـدیگر استفاده کنند.
در نسخ متعدد از بیـت ٤ تـا ٨ کـه بـه صـورت ترکیـب اضافی آمده است ، شاهد این هستیم که اخـتلاف هـم در واژٔە «جنـاغ ، جنـا و جنـاح » وجـود دارد و هم در «خدنگ و پلنگ » و تنها در بیت ٩، شاهد غیر اضافی آمدن ایـن واژه هسـتیم .
نگارندگان بر خود لازم می دانند تا نگاهی مختصر بـه تمـام واژگـان ایـن دو دسـتۀ بـالا داشته باشند و ببینند که آیا این واژگان در لغت نامه های مهم زبان فارسی به کار رفته است یـا نه و آیا معانی این واژگان ظرفیت همنشینی با بافت موقعیتی و تناسب کلام ابیات شاهنامه را دارند یا اینکه می توان به تک واژه ای دست یافت که صورت و ضبط برتـر باشـد.
همچنین ، از آنجا که فردوسی در بیت ٩ بین دو واژٔە «رکیب » و «جنا» فاصله انداخته اسـت و آن دو را مترادف ندانسته است و همانند بیت ٥ میان آن ها تفاوت قائل شده ، میتوان به ایـن قطعیت رسید که این دو معنای آمده در فرهنگ های فارسی و ذیل واژٔە «جنـاغ »، ربطـی بـه واژٔە «جنا» در شاهنامه ندارند.