چکیده:
حادثه عاشورا از جنبههای گوناگون میتواند مورد بحث و بررسی قرار گیرد. یکی از این جنبهها رجزهایی است که یاران امام حسین (ع) به هنگام نبرد بر زبان جاریکردند. رجز شعری است که در میدان جنگ برای مفاخره و تحقیر دشمن بر زبان میآید. مسئله مورد نظر در این پژوهش این است که مضامین مقاومت و پایداری بهکار گرفتهشده در رجزهای یاران امام حسین (ع) در روز عاشورا چگونه است؟ بررسیها نشان میدهد مولفههای پایداری و مقاومت همچون صبر و استقامت، شجاعت، وفای به عهد، ولایتپذیری و افتخار به نسب در رجزهای اصحاب وفادار امام حسین (ع) مانند عمرو بنخالد الازدی، جنادةبنحارث انصاری، نافعبنهلال، قاسمبنالحسن (ع)، علیبنالحسین (ع)، عباسبنعلی (ع) و ... در روز عاشورا تجلی یافته است. با توجه به اینکه قیام امام حسین (ع) و اصحاب باوفایشان بهعنوان مهمترین قیام علیه حکومت جور در طول تاریخ مطرح است، پرداختن به ابعاد مختلف این قیام و بهخصوص شناسایی مضامین پایداری و مقاومت در بطن این قیام، موضوعی ضروری است. این پژوهش درصدد است با اتخاذ روش توصیفی- تحلیلی، مضامین مقاومت و پایداری را در اشعار حماسی و رجزهای اصحاب امام حسین (ع) در روز عاشورا به تصویر بکشد.
Ashura incident can be discussed in various aspects. One of these aspects is the war cries (rajazes) recited by Imam Hussein’s (as) companions on the battlefield. that the supporters of Imam Hussein (AS) during the battle spoke. War cry is a poem recited on the battlefield to show off one’s abilities and humiliate the enemy. The question under discussion in this study is what are the themes of resistance and stability in the war cries recited by Imam Hussein’s (as) supporters on the day of Ashura? Investigations show that the components of resistance and stability, such as patience and endurance, courage, fulfillment of obligations, accepting guardianship (Wilayat), and honor to lineage has been reflected in the war cries of the loyal companions of Imam Hussein (as) on the day of Ashura, such as Amr ibn Khalid al-Azadi, Jinadat ibn Hares ansari, Nafi’ bin Hilal, Qasim ibn al-Hassan (AS), Ali ibn al-Hussein (as), Abbas ibn al-Ali (as), etc. Considering that the uprising of Imam Hussein (as) and his faithful companions is considered to be the most important uprising against the oppressive government over the course of history, addressing the various dimensions of this uprising and, in particular, identifying the themes of stability and resistance in the heart of this uprising, seems essential. This study tries to draw the theme of resistance and stability from the epopees and war cries of Imam Hussein’s (as) companions on the day of Ashura by adopting a descriptive-analytical method.
خلاصه ماشینی:
مسئلۀ مورد نظر در این پژوهش این است که مضامین مقاومت و پایداری به کار گرفته شده در رجزهای یاران امام حسین (ع ) در روز عاشورا چگونه است ؟ بررسیها نشان میدهد مؤلفه های پایداری و مقاومت همچون صبر و استقامت ، شجاعت ، وفای به عهد، ولایت پذیری و افتخار به نسب در رجزهای اصحاب وفادار امام حسین (ع ) مانند عمرو بن خالد الأزدی، جنادة بن حارث انصاری، نافع بن هلال ، قاسم بن الحسن (ع )، علیبن الحسین (ع )، عباس بن علی (ع ) و ...
اما منبع اصلی انعکاس رجزها و اشعار حماسی قهرمانان کربلا در روز عاشورا، کتاب های تاریخی و مقاتل الحسین (ع ) است ؛ همچنین در این زمینه کتاب ها، مقالات و پایان نامه هایی به - صورت مستقل نگاشته شده که برخی از آنها عبارت اند از: - رجزهای قهرمانان عاشورا در سال ١٣٩٠، نوشتۀ قدرت الله عفتی، قم : جام جوان .
این رجزها، به - صورت پراکنده در بسیاری از کتاب های تاریخی و مقاتل نقل شده است ؛ از جملۀ این منابع تاریخی میتوان به کتاب هایی هم چون تاریخ طبری (طبری، ١٣٥٢ش ، ج ٧: ١٧٠-٢٣٦)، الإرشاد فی معرفه حجج الله علیالعباد (مفید، ١٤١٣ق : ٤٥٠-٤٨٠)، مقاتل الطالبین (ابوالفرج اصفهانی، بیتا: ٥١-٧٠)، لهووف (سید بن طاوس ، ١٣٨١: ٣٨-٦٠)، مقتل الحسین (ع ) شیخ صدوق (ابن بابویه ، ١٣٨١: ٤٧-٦٥) و ...
٢- وفای به عهد و حفظ بیعت و پیمان با ولی معصوم (ع )، به عنوان یکی از جلوه های پایداری در رجزهای حماسی روز عاشورا نمود ویژه دارد.