چکیده:
درگذشته مخاصمات مسلحانه عمدتاً بینالمللی بوده و کشورها با یکدیگر درگیر جنگ میشدند لیکن امروزه مخاصمات مسلحانه غیربینالمللی و داخلی رواج بیشتری پیدا کرده است و مقررات حاکم بر مخاصمات مسلحانه اغلب به مخاصمات بینالمللی پرداختهاند و نسبت به مخاصمات غیربینالمللی مقررات کمتری وضع گردیده است. به همین خاطر قابلیت اعمال برخی از مقررات بشردوستانه در زمان این نوع از مخاصمات محل تردید و تأمل است. یکی از مهمترین قواعدی که موضوع چنین اختلاف نظری قرار گرفته است، اصل تناسب در زمان مخاصمه مسلحانه است. این اصل بدین معناست که خسارات اتفاقی و جنبیِ ناشی از یک حمله نسبت به جمعیت یا اهداف غیرنظامی نباید فراتر از مزیّت نظامی مستقیم مورد انتظار از آن حمله باشد. پروتکل دوم 1977 الحاقی به کنوانسیونهای چهارگانه ژنو 1949 که به مقررات حاکم بر مخاصمات غیربینالمللی پرداخته است، به این اصل اشاره نکرده است، لیکن مطابق آنچه در این نوشتار مورد بررسی است باید اصل تناسب را نسبت به این مخاصمات قابل اعمال دانست.
خلاصه ماشینی:
پروتکل دوم 1977 الحاقی به کنوانسیونهای چهارگانه ژنو 1949 که به مقررات حاکم بر مخاصمات غیربینالمللی پرداخته است، به این اصل اشاره نکرده است، لیکن مطابق آنچه در این نوشتار مورد بررسی است باید اصل تناسب را نسبت به این مخاصمات قابل اعمال دانست.
برخلاف پروتکل الحاقی اول 1977 درخصوص مخاصمات مسلحانه بین المللی که در مواد 51 و 57 خود صراحتا به اصل تناسب پرداخته است، پروتکل الحاقی دوم هیچ اشارهای به این اصل و مفهوم آن ندارد، لیکن باتوجه به شدت خسارات غیرنظامی در این قبیل مخاصمات، باید قابلیت اعمال اصولی نظیر تفکیک و تناسب نسبت به آنها مورد بررسی و دقتنظر بیشتری قرار بگیرد.
دیوان بینالمللی دادگستری نیز در نظر مشورتی 1996 خود درخصوص سلاحهای هستهای، یکی از اصول اساسی حقوق مخاصمات را حمایت از غیرنظامیان و اهداف غیرنظامی و تمایز قائل شدن میان رزمندگان و غیررزمندگان بیان مینماید و دولتها را مکلف میداند که از مورد حمله قرار دادن اهداف غیرنظامی و همچنین بهکارگیری سلاحهایی که قدرت تفکیک بین اهداف نظامی و غیرنظامی را ندارند خودداری نمایند.
(2013), New Rules for Victims of Armed Conflicts; Commentary on the Two 1977 Protocols Additional to the Geneva Conventions of 1949, Martinus Nijhofff Publishers, Leiden.
S. , (2006), “The Doctrine of Military Necessity and the Protection of Cultural Property during Armed Conflicts”, California Western International Law Journal, Vol. 37, No. 2.
- Protocol Additional to the Geneva Conventions of 12 August 1949 and relating to the Protection of Victims of Non-International Armed Conflicts (Protocol II), 8 June 1977.