چکیده:
« البیت المعمور » یک ترکیب وصفی قرآنی به معنای خانة آباد است، که خداوند در سورة طور پس از سه قسم، یک بار بدان قسم خورده، و از حیث اهمیت، در دیدگاه بیشتر مفسران قابلیت همسنگی با بیت الحرام را دارا میباشد. این ترکیب در ادبیات پیش از اسلام به کار نرفته، و ظاهرا نخستین بار در قرآن کریم از آن یاد شده است. از سوی مفسران فریقین، اقوال مختلفی دربارة این ترکیب بیان شده؛ برخی آن را در زمین میدانند که یا کعبه است و یا قلب مومنان. برخی آن را در آسمان میدانند؛ که در آسمان دنیا، یا آسمان چهارم و یا آسمان هفتم قرار دارد. روایات نیز در این باب همداستان نیستند. به نظر میرسد قول راجح نزد فریقین، آن است که در آسمان چهارم قرار دارد و محاذی کعبه است. معمور بودن آن نیز به سبب زیارت تعداد بسیار زیادی از ملائکه میباشد. برخی روایات، بر نزول قرآن در ماه رمضان بر بیت المعمور تصریح دارند، که توجیهی جز حمل بر نزول دفعی قرآن، برای آن نمیتوان داشت. لذا در این تحقیق که به روش توصیفی – تحلیلی است تلاش شده چیستی و کجایی بیت المعمور از دیدگاه مفسران فریقین و البته با کاربست روایات مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که یک عبارت قرآنی مورد اختلاف واقع شده ، و نیز این «بیت » ارتباط نزدیکی با اصل مسئلۀ نزول قرآن دارد، و فهم نزول دفعی یا تدریجی قرآن بدان وابسته است ، ضرورت دارد که با تکیه به آیات و تفسیر آنها، و روایات دیگر تلاش شود تا ابهام برطرف گردد.
عده ای با توجه به این که در قرآن از کعبه با نام بیت یاد شده ، بیت المعمور را به کعبه تفسیر کرده اند که به وسیلۀ زائران و حاجیان همواره معمور و آباد است و نخستین خانه ای است که برای عبادت بر روی زمین ساخته و آباد شده است (طبرسی، ١٣٧٢: ج ٩، ص ٢٤٧؛ طباطبایی، ١٤١٧: ج ١٩، ص ٦).
فیض کاشانی در مقدمه تفسیر صافی گفته که قرآن کریم یکبار به صورت دفعی بر قلب پیامبر(ص ) نازل شده و یکبار هم به صورت تدریجی بر زبان آن حضرت جاری گشته ، و منظور از بیت المعمور نیز که در حدیث آمده همان قلب پیامبر(ص ) است به گونه ای که در این آیه شریفه آمده است : (نزل به الروح الأمین * علی قلبک لتکون من المنذرین ) (شعراء/ ١٩٣-١٩٤) یعنی: قرآن را روح الأمین بر قلب تو نازل کرده است .
برخی از مفسران با توجه به این که در قرآن از کعبه با نام بیت یاد شده که محترم و مقدس است ، بیت المعمور را به کعبه تفسیر کرده اند که حرمت دارد و به وسیله زائران همواره آباد است و نخستین خانه ای است که برای عبادت بر روی زمین ساخته شده است (میبدی، ١٣٧١: ج ٩، ص ٣٣٣؛ طبرسی،١٣٧٢: ج ٩، ص ٢٤٧؛ طباطبایی، ١٤١٧: ج ١، ص ٦).