چکیده:
مقالهی حاضر به بررسی رابطه بین خوانایی محیطی و حضور شهروندان در فضاهای عمومی شهر تهران میپردازد. فضاهای عمومی با قابلیت پیشبینیپذیر بودن، خوانایی و توان خلق رویدادهای اجتماعی میتوانند شهروندان را درون خود جذب کنند. چنین فضاهایی محل تبادل افکار و اطلاعات و مکانی برای شکلگیری شبکههای اجتماعی هستند؛ به این دلیل مطالعهی عوامل مؤثر بر حضور شهروندان در فضاهای عمومی واجد اهمیت و ضرورت میگردد. دادههای این مقاله توسط پرسشنامه، از 5000 پاسخگو ساکن شهر تهران، در قالب 10 خوشه محله گردآوری شده و برای تحلیل دادهها، از ضرایب همبستگی پیرسون و تحلیل خوشهای کلاستر استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که بینظمی فیزیکی و اجتماعی در شهر تهران با میزان حضور شهروندان در فضای عمومی رابطهی منفی و معناداری دارد. همچنین یافتههای پژوهش، تفاوت معناداری را در بین مناطق 22گانهی شهر تهران از نظر شاخصهای خوانایی محیطی از جمله تراکم جمعیتی، وقوع جرم و بزهکاری و احساس ناامنی نشان میدهد، به طوری که براساس این شاخصها، مناطق 1، 3 و 22 وضعیت مطلوبتر و مناطق 7، 8 و 16 وضعیت نامطلوبی را دارند.
خلاصه ماشینی:
همراه با این فرایند و با افزایش تراکم جمعیتی، تنوع خرده فرهنگی، حاشیه نشینی، بافت های فرسوده ، وقوع جرم و بزه کاری و تضعیف نهادهای اجتماعی، خوانایی و پیش بینیپذیربودن محیط نیز کاهش یافت ؛ بنابراین در شرایط غلبه ی جنبه ی کاربردی فضای عمومی ٢ بر جنبه ی نمایشی آن و کاهش خوانایی محیطی و اجتماعی، شاهد کاهش میزان حضور و تعامل شهروندان با فضاهای عمومی شهری هستیم که این مسأله به تضعیف فضاهای عمومی شهر به عنوان بستر شکل گیری شبکه های ١- مرکز شهر بیرمنگام که مقهور شبکه ی خیابان بود از طریق حذف نیمی از شبکه ی جاده های پرسرعت و ایجاد تعدادی فضای عمومی، پیاده روها و تعبیه ی انواع هنرهای عمومی در آن فضاها تحولی دیگر یافت (مدنیپور، (1389:233 ٢- فضاهای عمومی، فضاهایی هستند که افراد و گروه های مختلف اجتماعی در آن سهیمند، این فضاها محل تبادل افکار و اطلاعات و مکانی برای شکل گیری شبکه های اجتماعی هستند.
اگر حتی شهر دارای تصاویری پیچیده هم باشد میتواند لذت بخش باشد ولی دو عامل حتما باید وجود داشته باشد: ١) شخص هرگز نباید احساس کند تصور کلی شکل محیط را از دست داده ٢)شکل آشفتگی خیابان و کوچه - ها باید به شکلی باشد که بتوان آن را باز شناخت و درک کرد (لینچ ، ١٣٧٤: ٦٠) بنابراین در تحقیق حاضر برای نشان دادن خوانایی محیطی در محلات شهر تهران شاخص بیسازمانی اجتماعی با پنج بعد افزایش تراکم جمعیتی، تنوع خرده فرهنگی، تضعیف نهادهای اجتماعی ، بافت محله و وقوع جرم و بزه کاری در نظر گرفته شده است که به نوعی معرف وضعیت بیسازمانی اجتماعی هستند.