چکیده:
روابط ایرانیان با عربها، که به دورانی دور یعنی عهد هخامنشی بازمیگردد، به دلیل همجواری و بعد از ظهور اسلام و استقبال ایرانیان از آیین اسلام به اوج خود رسید و به تعامل بیشتر دو ملت انجامید. این روابط در زبان، فرهنگ، و رهاوردهای ادبی تأثیر گذاشت. نشانههای این تأثیر در یکی از نمادهای فرهنگی دو ملت یعنی ضربالمثلها و کنایات رایج فرهنگ ایرانی و عربی تبلور یافته است. مقایسة ضربالمثلها تبادلات فرهنگی و سطح تأثیرپذیریها را نشان میدهد. در این مقاله با نگاهی به مبادلات زبانی دو ملت و جایگاه ضربالمثلها در فرهنگ ایرانی و عربی، با روش استقرایی ـ استنتاجی، به سراغ برخی مشترکات ضربالمثلهای ایرانی و عربی میرویم و نقش آنها را در شناخت قرابت این تمدنها بررسی میکنیم.<br /> در این واکاوی درخواهیم یافت که برخی از ضربالمثلهای عربی وامگرفته از زبان فارسی و برخی از ضربالمثلهای فارسی نیز برگردانده از زبان عربی است. همچنین بسیاری از ضربالمثلهای هر دو زبان از یک سرچشمه است و این از تجارب همانند دو ملت حکایت میکند و بر مشترکات، روابط فرهنگی، و تعامل دو ملت دلالت دارد.
خلاصه ماشینی:
اهمیت این روابط و تأثیرات آن ها سبب شده است تا بسیاری از کتاب ها به ایـن روابـط بپردازند و جریان های تمدنی و امتزاج های فرهنگی و در پرتو آن ها مفاهیم متشابه حکمت ها و ضرب المثل های فارسی و عربی را گواه آورند (زرکـوب ، ١٤٢٨: ٢٣).
از این رو، واکاوی این نمادهای فرهنگی ، سـطح حرکـت ترجمـه و تعریـب و پدیـدة تبادلات فرهنگی را نشان می دهد و تعامل تمدنی بین ایرانیان و عرب ها را معلوم مـی کنـد؛ زیرا واژگان ، تعبیرات ، و اصطلاحات واردشده در زبان فارسی و ضرب المثل هـای رایـج در بین ایرانیان و عرب ها از اسناد مورد وثوق این تأثیر و تأثر فرهنگی است و همین امر زمینـة برخی پژوهش ها شده و به تدوین مقالاتی انجامیده است از جمله : ـ مقالـة «الفارسیة العربیة لغتان تتعانقان » (٢٠٠٩) از سمیر جرجس قشوة (Gasvah Samir Jerjes) در مجلة الثقافة سوریه پس از بیان پیشینة روابط ایران و عرب به ذکر نمونه هایی دربـارة تداخل و به کارگیری واژگان عربی و فارسی در زبان و ادبیات یک دیگر پرداخته است ؛ ـ مقالة «پارسی های تازی نما: ریشه شناسی واژه های فارسی عربی نما» (١٣٩١) از کـامران کسایی به نمونه هایی از واژه های پرکاربرد فارسی ، که امروزه دانسته یا ندانسته عربی پنداشته می شوند، و نیز به اشتراک وزنی و لفظی آن ها می پردازد؛ ـ مقالة «ماهیت و پیامدهای تحول معنایی واژگـان عربـی در زبـان فارسـی » (١٣٩٤) از ادریس امینی و شهریار نیازی که علل و دلایل تحول واژگان عربی در فارسی را با تکیه بـر معناشناسی تاریخی تبیین کرده است .