چکیده:
کتابهای نفثه المصدور شهاب الدین زیدری و تاریخ جهانگشای عطاملک جوینی از آثارتاریخی- ادبی ارزشمند قرن هفتم هجری قمری هستند. نویسندگان این دو اثر با شگردهای مختلفی از اشعار و عبارات عربی در لابلای نثر فارسی استفاده کردهاند. در این پژوهش ارتباط لفظی و معنوی عبارات عربی با نثر فارسی مورد بررسی قرار گرفت و اینکه عبارات عربی چه جایگاهی در کلام داشته و با چه شیوه ای با متن فارسی تلفیق یافته است؟ نتایج پژوهش به خوبی نمایان ساخت که عبارات عربی در دو کتاب نفثه المصدور و تاریخ جهانگشا از سویی میتوانند ارتباطی لفظی با متن فارسی برقرار کنند که این ارتباط به دوشکل نمایان است: نخست آنکه عبارات و اشعار عربی به عنوان قسمتی از کلام در جمله، جایگاه نحوی چون نهاد،مفعول،مسند،مضاف الیه،قید ، متمم و شبه جمله اخذ میکنند و دوم اینکه از حیث بلاغی با یکی از مقولههای بلاغت مانند: تشبیه، تمثیل،کنایه، ایهام،ایجاز ،مناظره و... جلوهگری میکنند و از سوی دیگر تضمینهای عربی به خوبی توانستهاند ارتباطی معنایی با نثر فارسی به روشهای مختلفی چون تتمیم،تاکید، تنظیر ،توصیف،ملخّص و حلّ معانی برقرار کنند.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش ارتباط لفظی و معنوی عبارات عربی با نثر فارســی مورد بررســی قرار گرفت و اینکه عبارات عربی چه جایگاهی در کلام داشته و با چه شیوه ای با متن فارسی تلفیق یافته است ؟ نتایج پژوهش به خوبی نمایان ســاخت که عبارات عربی در دو کتاب نفثه المصــدور و تاریخ جهانگشــا از ســویی میتوانند ارتباطی لفظی با متن فارســی برقرار کنند که این ارتباط به دوشــکل نمایان اســت : نخست آنکه عبارات و اشعار عربی به عنوان قسمتی از کلام در جمله ، جایگاه نحوی چون نهاد، مفعول ، مسـند، مضـاف الیه ،قید، متمم و شـبه جمله اخذ میکنند و دوم اینکه از حیث بلاغی با یکی از مقوله های بلاغت مانند: تشبیه ، تمثیل ،کنایه ، ایهام ،ایجاز ،مناظره و...
٢- روش پژوهش هدف از نگارش این مقاله که به شیوة توصیفی - تحلیلی انجام شده ،این است که هنر نویسندگان دو کتاب « نفثۀ المصدور » و « تاریخ جهانگشا » از منظر تازه ای مورد ارزیابی قرار گیرد بگونه ای که شگردهای ایشان در کیفیت درج وتضمین ازاشعار، امثال ، اقوال ، آیات و روایات عربی با دیدی ریزبینانه مورد بررسـی قرار گیرد؛ این که چگونه این مؤلفه ها توانســـته اند ارتباط ظریفی بین عبارات فارســـی و عربی ، به مدد لفظ و معنا برقرار کنند.
در تاریخ جهانگشا نیز عبارات و جملات عربی بسیاری در نقش مضاف الیه ظاهر شده اند و جوینی نسبت به این نوع درج و تضمین علاقۀ زیادی نشان داده است : - «حسابش بر انواع تکالیف عذابش بر موجب نص سبقت رحمتی غضبی راند.