چکیده:
مکتب اومانیسم عبارت است نگرش یا فلسفه های که با نهادن انسان در مرکز تاملات خود، اصالت را به رشد وشکوفایی انسان دهد و در فارسی با واژه های مانند انسان گرایی، انسان مداری، مکتب انسان و انسان دوستی معادل قرار می دهند. مولفه های این مکتب عبارت بودند از «بزرگ داشت انسان، ستایش عقل، علاقه به زبان وتمدن کهن (آرکائیسم)، تعهد انسان نسبت به جامعه و...». احمد عزیزی از جمله شاعرانی که ویژگی های این مکتب در آثار او نمایان است. با تحلیل کتاب ملکوت تکلم عزیزی مشخص شد که شاخص های مکتب اومانیسم در این مجموعه شعری بیشتر از دیگر آثارش است. هدف اصلی این مقاله پرداختن به مولفه های مکتب اومانیسم در مجموعه شعر ملکوت تکلم عزیزی است که به روش تحلیلی- توصیفی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای نگاشته شده است. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می دهد که بزرگ داشت انسان، ستایش عقل و توجه شاعر به گذشته (آرکائیسم) و... نشانگر آن است که شعر عزیزی ویژگی های دارد که با مولفه های اومانیسم مشابهت و هم خوانی دارد.
خلاصه ماشینی:
انسان شعر عزیزی موجودی است مختار که تواناییهای بالقوهای دارد و وجودش از دو قطب خیر و شر، مثبت و منفی تشکیل شده است: ما بین دو قطب در عبوریم برادههای طیف نوریم (عزیزی، 1372: 375) مسالۀ خودشناسی و پی بردن به استعدادهای درونی و بیرونی از مهمترین خواستههای بشر بوده که در علوم مختلف، از جمله دنیای هنر و ادبیات به آن پرداخته شده است، عزیزی نیز سعی در ابراز آن دارد؛ عزیزی برای وجود آدمی ارزشی بیمثال قائل است و از انسان میخواهد که ارزش والای خود را دریابد و اهمیت این جایگاه را درک کند؛ وی با توجه دادن و گرایش دادن او به آن بعد خاص و برتر، به پرورش استعداد انسان در آن زمینه میکوشد و بر خلاف نظر اومانیستها که انسان را در مرکز وجود قرار میدهند و اگر دعوت به خودشناسی میکنند برای این است که انسان را بیش از اندازه بالا ببرند، اما عزیزی این دعوت را برای رسیدن به خدا و خداشناسی انجام می دهد.
جایگاه تشبیه در بیان زیباییهای آفرینش برای مسحور و مست کردن انسان در شعر عزیزی اتفاقی نیست؛ و او دوباره به همین مضمون میپردازد و زیباییهای طبیعت را با عشق الهی پیوند میزند و میگوید: چشم غزالان، می وهم آورست نشئۀ بادام ز می بهتر ست (همان: 56) این همه گل ز بهار کیاندما هنر کار خدا میخریم این همه بت آینهدار کیاندعشق ز بازار خدا میخریم (همان: 181) پیوند تعابیر و واژگان قرآنی با اشعار کتاب ملکوت تکلم نیز دلیلی بر این اندیشه است که عزیزی با قرآن و تعالیم دینی رابطهای عمیق دارد و در جای جای اشعارش از آنها استفاده کرده است در حالیکه در مکتب اومانیسم دین مانع رسیدن آدمی به پیشرفت شمرده و به دلیل به وجود آوردن موانع طرد میشود و از دایرل فکری اومانیستها خارج میشود.