چکیده:
برخی روانشناسان دینی غیر مسلمان بر مبنای فلسفی ،« پراگماتیسم » کارکردها و آثار عملی برای نماز بیان کردهاند. به عنوان نمونه « جیمز » نماز و نیایش با خداوند را گوهری ترین و روحانی ترین ابعاد دین می شمارد و معتقد است به وسیله نماز و ارتباط با روح عالم؛ قدرتی معنوی به همراه آثار روان شناختی یا جسمانی در ما جریان مییابد. این دیدگاه در ضمن دربرداشتن نکات مثبت؛ اشکالاتی را نیز در پی دارد. از جمله اشکالات این است که بیشتر نگاه انسانها را به آثار تجربی و جسمانی معطوف مینماید. و اینجاست که برخی انسانها تصور میکنند تنها آثار جسمانی نماز مورد توجه است و در صورت نیافتن این آثار از انجام فریضه پر ارج نماز منصرف می شوند. این در حالی است که از دیدگاه آموزه های اسلامی مهمترین اثر نماز، تعالی روحی، تعالی فرد و در نتیجه تعالی اجتماعی است و آثار و عوارض ثانویه نماز، آثار جسمانی است. بنابراین از دیدگاه اسلام آثار معنوی و روحی نماز برجسته سازی شده است هرچند و بالطبع اگر روح و قلب آدمی، اصلاح شود؛ عمل او که ارتباط مستقیم با قلب او دارد نیز اصلاح می گردد. در این پژوهش ضمن بررسی دیدگاه روانشناسان دین به بررسی دیدگاه اسلام پیرامون آثار نماز میپردازیم
خلاصه ماشینی:
رویکرد کارکردگرایی به دین و دفاع پراگماتیستی جیمز از دین که فواید و نتایج دینداری را در ساحت های مختلف بیان کرده، از این جهت در کمال اهمیت است؛ زیرا در گزینش و دست یازیدن به حوزه های مختلف معرفتی یا عملی، به انسان هشدار می دهد با توجه به ثمرات مهم دینداری، این حوزه ای است که نباید مورد غفلت قرار بگیرد، حتی می توان گفت این تلاش، پاسخی اساسی و ضروری برای انسان سرگشته امروزی است که می پرسد دین چه ارمغانی برای بشر آورده است؟ زندگی انسان دیندار و غیر دیندار چه تفاوت های اساسی دارد؟ در مقام دوم: در تعریف حقیقت و ملاک حقیقت نمی توان به پراگماتیسم استناد کرد و صرف فواید و آثار یک رای یا گزاره و کارآمدی آن از دیدگاه معرفت شناسانه، دلیل درستی آن گزاره نیست(برخی اشکالات پراگماتیسم از همین نکته سرچشمه می گیرد)، اما برای تشخیص حقانیت رای یا گزاره یا نظریه ای که برای غایات عملی ارائه گشته، استناد به فواید و نتایج آن چگونه است؟ پاسخ البته مثبت است، چنان که برای نمونه برای درمان اختلال های روانی، برای انتخاب یک روش در میان روش های درمانی گوناگون، معیار توفیق عملی آن است یا حتی برای گزینش و ترجیح یک پزشک متخصص در میان هم قطاران خود معمولا به کارایی عملی وی در موارد درمانی گذشته استناد می کنیم.