چکیده:
محدّث جزایری (1050ـ1112ق) از دانشمندان برجسته شیعه، دارای آثار بسیاری است. به همین جهت از دیرباز گزارش شرح حال و معرفی آثار وی مورد اهتمام تراجمنویسان و محققان بوده است. با این همه، در خصوص نسبنامه و برخی نوشتههای وی کاستیها و اشتباههایی رخ داده است. تصحیح شجرهنامه محدّث جزایری، رد اشتباه منتسب نبودن برخی از تالیفهای محدّث جزایری به وی، اصلاح اشتباه محدّث جزایری در معرفی کتاب غرائب الاخبار خویش با عنوان نوادر الاخبار، و اثبات تقدم نگارش انوار نعمانیه بر غایة المرام از جمله نتایج پژوهش حاضر است. همچنین نادرستی سخن آقابزرگ تهرانی در معرفی حاشیه مغنی اللبیب با عنوان الغناء و سخن محسن امین عاملی در معرفی کتاب النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین جزایری با عنوان قصص الانبیاء، اثبات و انتساب کتابهای تحفة الاسرار، انیس الوحید و کنز الطالب و وسیلة الراغب به محدّث جزایری رد شده است.
خلاصه ماشینی:
خود محدّث جزایری در این باره مینویسد: در هنگام تألیف کتاب بحار الانوار شب و روز در خدمت او (علامه مجلسی) بودیم و در حل برخی احادیث مشکل که میخواست بر آنها شرح بنویسد به وی کمک میکردیم؛ چه بسا گاهی كه در خواب بودم، مرا بیدار و در حل آن احادیث به من مراجعه میکرد (نعمتالله جزایری، 1408: 2/75).
ب) معرفی نادرست موضوع برخی کتابها صاحب الذریعه كتاب مقامات النجاة را با عنوان مقامات النجاة فی شرح أسماء الحسنی آورده (آقابزرگ تهرانی، 1408: 22/14)؛ اما خود محدّث جزایری در ابتدای کتاب، موضوع این کتاب را موعظه و پند و اندرز معرفی كرده است و گفته كه از باب تیمّن و تبرک آن را، به تعداد اسمای حسنای الهی، به 99 مقام تقسیم كرده و در آخر هر مقام، اسم الهی مربوط به آن مقام را شرح و توضیح داده است3 (نعمتالله جزایری، نسخه خطی مقامات النجاة، برگه 6).
و) زمان نگارش اثر ـ الانوار الانعمانیه: یکی از سؤالهایی که در مورد نگارش انوار نعمانیه قابل بررسی است، این است که محدّث جزایری این کتاب را قبل از شرح هشت جلدیاش بر تهذیب الأحکام، موسوم به غایة المرام، نوشته یا بعد از آن.
در مقدمه کتاب انوار نعمانیه- هم نسخه چاپی (نعمتالله جزایری: 1431: 1/11) و هم نسخههای خطی موجود در کتابخانه ملی- تصریح شده که این کتاب بعد از شرح تهذیب الأحکام، موسوم به غایة المرام، نوشته شده است (نعمتالله جزایری، نسخه خطی کتابخانه ملی، شماره ثبت: 670ع، ص1؛ شماره ثبت: 1574ع، ص1).