چکیده:
مسئله حدوث اسمائی، از جمله مسائل عرفانی فلسفی است که توسط حاج ملاهادی سبزواری بیان شده است و به جهان عرفانی اشاره میکند که از ذات احدیت شروع و به عالم ناسوت ختم میشود. برخی بین این حدوث و حدوثهای دیگر در فلسفه تفاوتی قائل نشده و مطرح کردن آن را غیرضروری دانستهاند. در اینجا سعی ما بر این است تا با روش تحلیلی ـ توصیفی با بیان انواع آن از نظر فلاسفه و تفاوت بین آنها، به تبیین مسئلة حدوث اسمائی بپردازیم. ازآنجاکه در جهان عرفانی سخن از ظهور و خفاست، حدوث اسمی، تمام ماسویالله از عوالم عقول و مجردات تا عالم ملک را دربرمیگیرد. تبیین حدوث اسمی با جهان عرفانی که از مرتبة غیبالغیوب آغاز میشود، تا مراحل مادون امکانپذیر است؛ زیرا وجود، چه در سیر نزولی و چه در سیر صعودی، به مرحلهای میرسد که هیچ اسم و رسمی نیست، جز ظهور اسمای خداوند؛ و این همان حدوث اسما است؛ اما جهان فلسفی از مرتبة خلق آغاز میشود و متفاوت از آن خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
تبیین حدوث اسمی با جهان عرفانی که از مرتبة غیبالغیوب آغاز میشود، تا مراحل مادون امکانپذیر است؛ زیرا وجود، چه در سیر نزولی و چه در سیر صعودی، به مرحلهای میرسد که هیچ اسم و رسمی نیست، جز ظهور اسمای خداوند؛ و این همان حدوث اسما است؛ اما جهان فلسفی از مرتبة خلق آغاز میشود و متفاوت از آن خواهد بود.
بنابراین، مسئلة حدوث و قدم، از مسائل مهمی در علم فلسفه و کلام است که اندیشمندان بسیاری به آن توجه کرده و در این زمینه به انواع حدوث و قدم اشاره نمودهاند؛ از جمله، حدوث زمانی، ذاتی، دهری، سرمدی و نیز حدوث اسمائی، که ابداع حکیم سبزواری است.
این توضیح، منطبق با قوس صعود است و درصورتیکه بخواهیم مسئلة حدوث اسمایی را در قوس نزول بیان کنیم، برطبق آنچه از عوالم ذکر کردیم، پس از عالم غیب مطلق که هیچ نشان و اسم و رسمی در آن وجود ندارد، به جهانی میرسیم که اولین نشئة وجود در آن پدیدار میگردد و آن، مبدأ بسط وجود خواهد بود که همان ظهور اسما و صفات است.
حاجی سبزواری نیز از این جهت آن را حدوث اسمی مینامد که به مرحلة اسما مربوط میشود؛ یعنی ظهور در مرتبة اسماست؛ بعد از لاظهوری که در مرتبة قبل، یعنی همان مرتبة تعین اول وجود دارد (مطهری، 1369، ج 4، ص99).