چکیده:
هدف پژوهش حاضر بیان دقیق یکی از مفاهیم دینی تاثیرگذار در ایجاد فرهنگ و تعهد اجتماعی است. پژوهش با روش اسنادی و کتابخانهای به تحلیل و واکاوی موضوع پرداخته و با پیگیری معنای تعرّب و هجرت و با تکیه بر گزارشهای تاریخی و حدیثی در سیره علوی و رضوی، تلاش کرده است تا به این مهم دست یابد. از یافتههای پژوهش، تقسیم مسلمانان به مهاجر و اعرابی پس از فتح مکه است. مسلمانان خود را ملزم میدانستند برای جهاد به مرکز حکومت اسلامی هجرت کنند. تخلف از این وظیفه، حکم مرد اعرابی را داشت که بهجهت بیتفاوتی، از یکسری حقوق اجتماعی و اقتصادی محروم میشد. یافته اصلی و نوآوری پژوهش، اثبات فرضیه پژوهش در ترادف تعرب بعدالهجره، با بیتفاوتی سیاسی ـ اجتماعی است. به فرموده امامرضا (علیهالسلام) تعرب رفتن به بادیه نیست بلکه علت حرمت تعرب بعدالهجره، بیتفاوتی در حمایت امام بحق و دیگر پیامدهای منفی آن است، اگرچه شخص در مرکز اسلام باشد.
خلاصه ماشینی:
بــا توضيحاتــي کــه ارائــه خواهــد شــد و بــا توجــه بــه احاديــث به جاي مانــده از امام رضــا (عليه الســلام ) مي تــوان ايــن عنــوان را معــادل بــا «بي تفاوتــي سياســي ـ اجتماعـي » دانسـت ، زيـرا کسـي کـه پـس از هجـرت بـه مرکـز اسـلام ، دوبـاره بـه باديـه برمي گــردد، از هرگونــه تعهــد اجتماعــي و دفــاع از اســلام ، بــه دور مي مانــد و وظيفــه اي در مقابـل ديگـر مسـلمانان احسـاس نمي کنـد و در مسـائل سياسـي از جملـه بيعـت بـا حاکـم مسـلمانان و دفـاع و حمايـت از وي بـه دور اسـت .
«ازهــري » از لغت دانــان بنــام مســلمان ، در معنــاي هجــرت و مهاجــر، نکتــه اي در توســعه دارالهجـره و تفـاوت حکـم اعرابـي بـا ديگـر مسـلمانان ، بيـان کـرده اسـت : «هرکــس از باديــه نشــينان در گرمــا و تابســتان در محــل خــود اقامــت کنــد و هجــرت نکنــد و بــه پيامبر(صلي الله عليه وآلــه ) نپيونــدد و بــه شــهرهايي کــه مســلمانان ســاخته اند فصـلنامه علمي -پژوهشي فرهنگ رضوي سال ششم ، شماره ٢٣، پاييـز ١٣٩٧ (و مرکــز فرماندهــي ســپاه اســلام اســت ) نــرود و در باديــه بمانــد، اگرچــه مســلمان باشــند مهاجـر ناميـده نمي شـوند و در فـئ و بيت المـال بهـره اي ندارنـد و اعـراب ناميـده مي شـوند» (ازهــري ، ١٤٢١ق ، ج ٦ : ٢٩؛ ابن منظــور، ١٤٠٥ق ، ج ٥ : ٢٥١).