چکیده:
ایجاد مناطق آزاد تجاری- صنعتی در مناطق خاص کشور یکی از طرحها و اقداماتی است که غالبا از سوی کشورها برای توسعه و رفاه اجتماعی مردم منطقه انجام میشود. در ایران نیز در دهههای اخیر این طرحها در مناطق مختلف کشور به اجرا در آمده که ایجاد منطقه آزاد ارس یکی از این مناطق است. هرچند دیدگاههای پرمناقشهای در خصوص تاثیرات این مناطق ارائه شده که غالبا از بیتاثیری این طرحها حکایت دارد، در این زمینه به ویژه در مورد منطقه مزبور در مورد شاخصهای رفاهی و از منظر ساکنان محلی کمتر کار تحقیقی انجام شده است. از این رو این تحقیق با الهام از دیدگاه فرگوسن، که معتقد است طرحهای توسعهای خواه ناخواه تغییراتی را سبب میشوند که نه کاملا مثبتاند نه منفی، و با بهرهگیری از روش مقایسهای به مطالعه پیامدهای منطقه آزاد ارس بر ابعاد رفاهی در این منطقه پرداخته است. دادههای این پژوهش از 470 نمونه و بر اساس پیمایش و با استفاده از فنونی چون پرسشنامه و مشاهده گردآوری شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد هرچند منطقه آزاد ارس نیز به مانند سایر مناطق آزاد ایران نتوانسته در کل به آن اهداف خود نایل آید، ولی از دیدگاه ساکنان محلی تاثیرات آن در حوزههای مختلف رفاهی یکسان نبوده است. برای مثال در زمینههایی چون بهداشت و درمان، آموزش، وضعیت اشتغال تاثیرات مثبت جزیی داشته است، در زمینههایی مانند وضعیت تامین اجتماعی و نیاز به سازمانهای حمایتی و غیره تقریبا تاثیرات خنثی بوده ولی در مواردی مانند وضعیت مسکن و هزینههای مسکن تاثیرات خیلی منفی داشته است. همین طور، اغلب موجب شکلگیری مهاجرت معکوس و افزایش غریبهها در منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس شده است.
The creation of free trade zones in the specific regions of the country is one of the plans and initiatives that are often undertaken by the states to develop the region and improve its people social welfare. In Iran, in recent decades, these projects have been implemented in different regions of the country, which Aras Free Zone is one of these projects. Although significant controversies have been made on the impacts of these areas, which have often been referred to ineffectively, less research has been done, especially on the area under study regarding welfare indicators. Hence, this research inspired by Ferguson's notion that developmental plans would unintentionally lead to changes that were neither quite positive nor negative, and using the comparative method examines the outcomes of the Aras Free Zone on indicators Social welfare in this region. The findings show that although the Aras Free Zone, like other free zones of Iran, has not achieved its goals in general, its effects in various welfare indicators have not been the same. For example, in such indicators as health care, education, employment status has had some positive effects. Nevertheless, in other indicators such as social security and the need for supportive organizations and the economic situation (economic welfare), it has almost neutral effects. Simultaneously, in some indicators, such as housing conditions and Housing costs have had very negative effects. Similarly, it often leads to the formation of reverse immigration and the rise of strangers in the Aras commercial-industrial free zone.
خلاصه ماشینی:
JRD/١٠٢٢٠٥٩ بررسی تأثیر ایجاد منطقۀ آزاد ارس بر رفاه اجتماعی جامعۀ محلی از منظر ساکنان علی شکوری *١ و حسن امیدی ٢ تاریخ دریافت : ١٣٩٧/٠٢/٢٤ - تاریخ پذیرش : ١٣٩٧/٠٧/١٥ چکیده : ایجاد مناطق آزاد تجاری- صنعتی در مناطق خاص کشور یکی از طرح ها و اقداماتی است که غالباً از سوی کشورها برای توسعه و رفاه اجتماعی مردم منطقه انجام میشود.
همان طوری که در پیشینۀ تحقیق اشاره خواهد شد، هرچند پژوهش های متعددی که در مورد مناطق آزاد تجاری- صنعتی شده است ولی آنها غالباً از دیدگاه اقتصادی به موضوع نگریسته اند و به ندرت به منطقۀ آزاد ارس تمرکز داشته و به مقوله رفاه اجتماعی در سطح محلی پرداخته اند.
مطالعات داخلی در مورد مناطق آزاد را نیز میتوان به سه دستۀ اصلی تقسیم بندی کرد: الف ) دسته ای که به پتانسیل های توسعه ای این مناطق میپردازند برای مثال میتوان به تحقیق قالیباف و کرمی در پژوهشی با عنوان توسعۀ منطقه ای در نواحی مرزی شمال غربی ایران (نمونۀ موردی منطقۀ آزاد تجاری- صنعتی ارس ) اشاره کرد.
, rural development in Bangladesh and Pakistan, Honolulu: the university of Hawaii press.