چکیده:
جریان امامت شیعی برای نخستینبار در عهد امام جواد (علیه السلام) با پرسشهایی متفاوت مواجه گردید. همین امر موجب شد تا آن حضرت از جایگاه ویژه و متمایزی برخوردار شود. حضرت با اینکه در خردسالی به امامت رسید، به خوبی توانست پاسخگوی مشکلات و پیشامدها باشد؛ چه در حوزه سیاست و اجتماع و چه در عرصه اندیشه و باورها. امام جواد (علیه السلام) مسیر امامت شیعی را با طراحی درست به پیش برد، بهگونهای که پس از آن حضرت دیگر انشقاق ماندگاری در مذهب شیعه و جریان امامت رخ ننمود. امام (علیه السلام) بهجهت حضور در دوره خاصی از تاریخ، تکلیف ویژهای یافته بود که دیگر امامان (علیهم السلام) بدان مامور نشده بودند؛ ماموریت معیاربودن و معیارسازی برای آینده تفکر مذهبی؛ الگویی که تا عصر غیبت تداوم یافت. مقاله میکوشد تا نقش معیاری امام (علیه السلام) را بهکوتاهی کاویده و به این پرسش اساسی پاسخ دهد که چرا امام (علیه السلام) به چنین نقشی متمایز شده است؟ فرضیه اصلی نوشتار این است که امام (علیه السلام) بهسبب واقعشدن در دوره عقلگرایی و هجوم اندیشههای انتقادی، با ارائه معیار در مقام تنزیه اندیشه اسلامی برآمد و بهرغم همه هجومهای سیاسی و فکری، توانست الگویی ماندگار در تاریخ شیعه ارائه دهد.
خلاصه ماشینی:
بديهـي اسـت ، دهه هـاي آغازيـن ظهـور اســلام کــه هنــوز هيمنــۀ وجــودي احــکام اســلامي ، انديشــه ها و اذهــان آدميــان را مقهــور فصـلنامه علمي -پژوهشي فرهنگ رضوي سال ششم ، شماره ٢٢، تابستان ١٣٩٧ خــود کــرده بــود، چنيــن پرســش هايي شــکل نمي گرفــت ، امــا گــذر زمــان و ثبــات جامعــۀ اسـلامي بـه اضافـۀ ارتبـاط مسـلمانان بـا ديگـر مـردم در اثـر جنگ هـا و تعاملات ، همزيسـتي برخـي از بيگانـگان بـا مسـلمانان و نيـز ترجمـه کتاب هـاي ديگـران بـه زبـان عربـي و شـيوع آنهــا در ميــان مســلمانان ، به طــور طبيعــي پرســش هاي جديــدي را پيــش روي مســلمانان قـرار داد و آنـان را بـا عرصه هـاي جديـدي مواجـه سـاخت ؛ پرسـش هايي معطـوف بـه اصـل نيــاز بشــر بــه ديــن و وحــي ، حوزه هــاي پاســخگويي ديــن و پرســش هايي دربــارٔە اســلام و داده هــاي نقلــي .
او اگرچــه امام (عليه الســلام ) را بــه عرصــه مديريــت سياســي وارد نکــرد، بــا پيونــد سـببي کـه ايجـاد کـرد و دختـر خـود امّ فضـل را بـه جهـات خاصـي بـه همسـري آن حضرت درآورد(طبــري ، ١٣٨٧ق ، ج ٧: ١٤٩؛ ابــن کثيــر، ١٤٠٨ق ، ج ١٠: ٢٦٠) عمــلا ايشــان را بــه خانـواده خويـش متصـل کرد(مفيـد، ١٤١٤ق ، ج ٢: ٢٨١) بـه آن اميـد کـه جـدّ مـردي باشـد فصـلنامه علمي -پژوهشي فرهنگ رضوي سال ششم ، شماره ٢٢، تابستان ١٣٩٧ کــه پــدرش رســول خدا(صلي الله عليه وآلــه ) و علي (عليه الســلام ) هســتند، هــر چنــد چنيــن چيــزي محقــق نشــد( يعقوبــي ، بي تــا، ج ٢: ٤٥٥) .