چکیده:
از نظر ابن سینا و ملاصدرا حدوث نفس از ناحیه علل مفارقه (عقل فعال) به سبب استعداد و آمادگی بدن و فراهم شدن مزاج و ترکیب بدنی معتدل و متناسب است. بدن با آثار و نقشهای مهمی که در مرحله حدوث نفس ایفا میکند مرجِّح حدوث و عامل تعین نفس است. تکثر و تمایز نفوس در ابتدای حدوث، به وسیله بدن و عوارض بدنی تحقق میپذیرد. همچنین، بدن موجب استکمال و منع تعطیلی وجود نفس و قوای آن میشود. بدن در مرحله حدوث نفس نقشها و آثار مهم دیگری دارد که در مقاله حاضر با تکیه بر دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا به آن خواهیم پرداخت.
خلاصه ماشینی:
نيست و از ابتداي حـدوث نفـس ، بـدن و ترکيـب ابن سينا معتقد است که نفس روحانيه الحدوث بدني (مزاج) مستعد، زمينـه سـاز و شـرط تحقـق و است ؛ يعنـي از همـان ابتـداي خلقـت و حـدوث، احداث نفس است و اينجاسـت کـه اساسـيتـرين موجـودي اسـت مجـرد و مبـرا از مـاده ، امـا ايـن نقش بدن در فرآيند حدوث نفس روشن مي شود.
هرچـه تغييـر و حدوث آن هـا و علـل تقسـيم کننـده آنهـا ماننـد تبدل ميان عناصر و کيفيت پديد آمده (مـزاج)، بـه اعراضي چون سياهي ، سپيدي و غيره که جسـم را اعتـدال نزديـک تـر باشـد، مـزاج، مسـتعد و آمـاده قسمت ميکنند)؛ در مورد نفوس قديم ، از ميان اين دريافت نفس شريف تـري اسـت و از ايـن ميـان، عوامل ياد شده، ماهيت و لوازم آن به سبب اين که نفس آدمي معتدل ترين مزاج را داراست و به دنبال ميان همه افراد نوع، متفق و يکسان است و همه در آن شايسته دريافت نفسي شريف تر از نفس نباتي و آن متحدند نميتواند عامل تکثر اين نفـوس باشـد حيواني (يعني نفس ناطقه ) است (ابن سـينا، ١٣٧٨: پس به ناچار بايد عامل تکثـر و تمـايز آنهـا مـاده ٢٨٦).
اذن حق تعالي و از ناحيه عقل فعال افاضه ميشود وجه اشتراک ابن سينا و ملاصدرا اين است کـه و از همان لحظه نخست افاضـه و حـدوث، نفـس هردو بر اين باورند کـه نفـس و بـدن دو حقيقـت واجد تمام قواسـت و بالفعـل نفـس اسـت امـا در جوهري اند کـه بـا يکـديگر معنـا و ارتبـاط پيـدا کمالات بعدي خود نيازمند به بـدن و آلات مـادي است و با آلت و جسم (بدن) به کمالات خود نائل مي توان دريافت که بدن بـه عنـوان علـت معـده و مي شود: «بل إنما هي ذات آله بالجسم » (ابـن سـينا، عامل زمينه ساز، با نقـش هـا و تـأثيرات مهمـي کـه ١٣٧٩: ٢٦٥).