چکیده:
در مناطق غربی و جنوبی شهرستان سرخس نبکاهای زیادی گسترش دارند که نشاندهنده فعالیت بادی و
حمل رسوبات است که توسط پوشش گیاهی کنترل شدهاند. ریختشناسی و کانیهای رسوبات نبکاها
جدا از اینکه به خصوصیات گیاهان تشکیل دهنده آن ارتباط دارند میتواند اطلاصات مناسبی از محیط
شکلگیری و منشا رسوبات فراهم کند. نبکاها باعث به وجود آوردن جزایر حاصلخیزی در یک منطقه
میگردند. برای سنجش و رصد عملکرد نبکاها و همچنین بررسی روند تغییرات شاخصهای مرفولوژی
گیاهان به وجود آورندة نبکا و نحوة تغییرات دانهبندی رسوبات بادی نبکاء تعداد ۱۲۰ عدد نیکا در ۳
سایت از شمال تا جنوب نبکازارهای غرب شهرستان سرخس مورد بررسی قرار گرفت. برای هر نبکا
پارامترهای مرفولوژی گیاه و مرفومتری نبکا مورد نیاز از قبیل ارتفاع» طول و حجم نبکا و ارتفاع» قطر
برزرگ» حجم و محیط گیاه مورد ارزیابی قرار گرفت و بررسی ضریب همبستگی و تبیین بین شاخصهای
مرفولوژی گیاه با شاخصهای مرفومتری نبکا صورت پذیرفت. همچنین رسوبات نبکاهای بررسی شده
مورد آزمایشهای تعیین بافت رسوب, کارنی شناسیEC.PH و دانهبندی قرار گرفتند و نتایج آزمایشها با
روند تغییرات پارامترهای بررسی شده از گیا» نبکا و رسوبات مورد بررسی قرار گرفتند. بر طبتقی نتایج
آزمایشهای دانهبندی و کانیشناسی و جهت باد غالب» محل برداشت رسوبات از فاصله حدود ۵۰
کیلومتری در جنوب کشور ترکمنستان است. همچنین مشخص گردید در منطقه با افزایش مسافت حمل
رسوب میزان EC کاهش و بر میزان PH رسوبات افزوده میگردد. از میان شاخصهای مرفولوژی گیاهی
بررسی شده شاخصهای حجم گیاه تاثیر بیشتری بر روی حجم نبکای به وجود آمده دارند. همچنین تاثیر حجم ارتفاع گیاه بر شاخص های D90, D50, D10 و میانگین قطر رسوبات بیشتر از تاثیر شاخص مسافت حمل رسوب است؛ اما بر روی شاخص کشیدگی رسوبات بیشترین عامل موثر مسافت حمل رسوب می باشد.
خلاصه ماشینی:
بررسی فراسنجه های مرفولوژی گیاه ، مرفومتری، کانیشناسی و دانه بندی رسوبات بادی نبکاهای منطقه سرخس محمدجواد یوسفی - کارشناس ارشد مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشگاه فردوسی مشهد علیرضا راشکی ١- استادیار گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشگاه فردوسی مشهد محمد فرزام - دانشیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشگاه فردوسی مشهد محمدتقی کاشکی - مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی تاریخ دریافت : ١٣٩٥/١١/٢٠ تاریخ تصویب : ١٣٩٦/٣/١٦ چکیده در مناطق غربی و جنوبی شهرستان سرخس نبکاهای زیادی گسترش دارند که نشان دهنده فعالیـت بـادی و حمل رسوبات است که توسط پوشش گیاهی کنترل شده اند.
در اکثر تحقیقات و منابع قدیمی که در مناطق بیابـانی و کـویری انجـام شـده ، بیشـتر بـه بررسـی الگوهـای انتقـال رسوبات بادی و رفتار دینامیکی رسوبات پرداخته شده است اما از اوایل دهه ١٩٨٠ این گونه مطالعـات بیشـتر بـر روی پارامترهای مشخصی از قبیل میانگین قطر ذرات ، جورشدگی و کشیدگی دانه های ماسـه متمرکـز گردیـد.
در بررسی نتایج آزمایش دانه بندی رسوبات ٣ سایت ، ملاحظه شد جورشـدگی ذرات بـین ٠/٠٥٠ تـا ٠/٠٨٦ مـی- باشد که نشان دهندٔە جورشدگی خیلی خوب در رسوبات میباشد، اما بررسی روند تغییرات این شـاخص نیـز نشـان - 1 Folk دهندٔە اثر بیشتر مرفولوژی گیاه نسبت به مسافت حمل رسوب میباشد؛ چـرا کـه در نمونـه هـای رسـوب تـام رسـول (دارای بیشترین حجم گیاهان ) میزان جورشدگی کمی کمتر از ٢ سایت دیگـر اسـت ، امـا جورشـدگی بهتـر رسـوبات منطقۀ صمدآباد (سایت ٣) نسبت رسوبات منطقۀ یازتپه (سـایت ١) نیـز مویـد تـأثیر مسـافت حمـل رسـوب بـر روی جورشدگی رسوبات میباشد.