چکیده:
این نوشتار در صدد تبیین سبک اشعار دینی قرن یازدهم هجری است. برای دست یافتن به
سبک این دوره، اشعار شاعرانی از جمله فیاض لاهیجی، نظیری نیشابوری، نجیب کاشانی، فیض
کاشانی، جویا تبریزی، طالب آملی، کلیم همدانی و محمدقلی سلیم تهرانی از نظر مختصات ادبی
در سه شاخه؛ علم بیان در چهار مبحث تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز، علم معانی و علم بدیع
مطالعه گردید و میزان فصاحت اشعار بررسی شد و مختصات فکری در چهار مبحث زیر بررسی
گردید:
الف. اعتقادات کلامی شیعه: با تکیه بر بحث شفاعت، امامت
ب. اشعار منقبتی: نعت و ذکر فضایل معصومین (علیهم السّلام)
ج. تقید به شریعت
د. فلسفه و عرفان: واکاوی نشانه های عرفانی و فلسفی در اشعار
سپس بسامدهای به دست آمده از این مطالعات تحلیل شدده اسدت و بدا قدرن نهدم و دهدم
مقایسه گردیده است.
خلاصه ماشینی:
تنسیق الصفات در منقبت حضرت زهرا (ع ) نهــال گلشــن عصــمت گــل حدیقــۀ دیــن ســرور ســینۀ بــیکینــۀ رســـــول خــدا گرانبهــا صــدف گــوهر حسیـــن و حســن قیــ ــاس منتبـــــج قـــــدر ائمــۀ والا نتیجــه ای کــه ز انتـــاج قـــــدر او زادنــد تـایج کـرم و علــم و فضــل و جـود و ســخا پــی نتــایج احــــدی عشــر ز روی شــرف علـــی مقدمـــۀ کبریســـت و او صـــغری (فیاض ،٤٢) تنسیق الصفات از شگردهای ادبی است که شاعران برای نعت و ذکر فضایل ائمه در قرن نهم و دهم دیده میشود و با رواج آن شاعران قرن یازدهم بیشتر از دوره های پیش از آن استفاده کرده اند.
دوم ؛ با توجه به سابقه طولانی ذکر مناقب پیامبر اکرم (ص ) و حضرت امام علی (ع ) در ادبیات فارسی، اشعار قرن یازدهم متضمن مناقب ایشان به صورت کاملتری در جنبه های مختلف میباشد اما معراج پیامبر (ص ) در شعر قرن دهم بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و شاعرانی چون نظام استرآبادی، عرفی شیرازی و زلالی خوانساری معراجیه هایی جداگانه سروده اند و به معراج جسمانی پیامبر نیز تاکید کرده اند و از بین شاعران قرن یازدهم نظیری نیشابوری و نجیب کاشانی به این مسئله توجه کرده اند.
شاعران قرن یازدهم اهتمامی در تبرا از دشمنان ائمه معصومین (علیهم السلام ) و دفاع از ولایت حضرت علی بن ابیطالب (ع ) داشته اند که از این جمله میتوان از نجیب کاشانی، فیض کاشانی و فیاض لاهیجی نام برد.
برخی از شاعران قرن یازدهم از جمله فیض کاشانی و فیاض لاهیجی در فلسفه و حکمت شاگرد ملاصدرا بوده اند و در اشعارشان استفاده از اصطلاحات فلسفی و ذکر فضایل ائمه اطهار(علیهم السلام ) بر اساس مبانی فلسفی وجود دارد که در این مقاله به آنها اشاره میشود.