چکیده:
اخلاق کاربری تکنولوژی، نیازمند دستهبندی مناسبی از تکنولوژیهاست تا بتوان برای هر دستۀ کلان تکنولوژی، اصولی اخلاقی را متناسب با ویژگیهای مشترک هر دسته تدارک دید. دون آیدی در رویکرد پساپدیدارشناسی تجربی خود، روابط ما را با تکنولوژی به چهار دستۀ تجسد، هرمنوتیکی، غیریت و زمینهای تقسیم میکند که بر همین اساس میتوان تکنولوژیها را نیز بر اساس کارکرد اصلیشان، به همین شکل تقسیم کرد. برایناساس تکنولوژیهای متجسد، گسترشدهندۀ ادراکات ما هستند، تکنولوژیهای هرمنوتیکی، به امری جز خود اشاره میکنند و همچون متنی پیش روی ما باز هستند، تکنولوژیهای غیرگونه، همچون شخص انسانی در برابر ما ظاهر میشوند و تکنولوژیهای زمینه، در حاشیۀ آگاهی ما به کار خود مشغولاند. در این مقاله، نشان داده میشود که این تقسیمبندی دون آیدی، به سبب ظرفیتهایی همچون توجه به رابطۀ انسان با جهان اطراف، دربرگیرندگی تکنولوژیهای جدید و قدیم، و عینیت و بیطرفی، زیربنای مناسبی برای مباحث اخلاقی و بهویژه اخلاق کاربری در حوزۀ تکنولوژی است. با این همه، این تقسیمبندی ابهامات و کاستیهایی نیز دارد؛ از جمله عدم جامعیت و ایرادات صوری تقسیم. به نظر میرسد این کاستیها را بتوان با اصلاحات و تغییراتی اندک در تقسیمبندی، برطرف ساخت.
خلاصه ماشینی:
در اين مقاله ، نشان داده ميشود که اين تقسيم بندي دون آيدي ، به سبب ظرفيت هايي همچون توجه به رابطۀ انسان با جهان اطراف ، دربرگيرندگي تکنولوژيهاي جديد و قديم ، و عينيت و بيطرفي، زيربناي مناسبي براي مباحث اخلاقي و به ويژه اخلاق کاربري در حوزة تکنولوژي است .
به بيان واضح تر، وقتي در سنت پديدارشناسي عقيده بر اين است که سوژه و ابژه ، يعني انسان و جهان ، به طور مستقل قابل بررسي نيستند و تنها بايد در ارتباط با يکديگر فهم شوند، لذا رابطۀ ميان انسان و جهان ، بيشترين اهميت را براي مطالعه پيدا ميکند؛ اما دون آيدي اضافه ميکند که چون اين رابطه در جهان مدرن غالبا از طريق تکنولوژي برقرار ميشود، نميتوان بدون توجه به تکنولوژي و انواع روابط انسان با آن ، تفسير درستي از نسبت انسان و جهان داشت (کاجي، ١٣٩٢: ٧٧-٧٨).
روشن است که از ميان اين دو سطح تحليل براي بحث کنوني ما، يعني دسته بندي انواع تکنولوژي، تحليل در سطح ادراکي کارآمدي لازم را دارد؛ چراکه وي در اين سطح ، با تقسيم انواع روابطي که از طريق تکنولوژيهاي گوناگون با جهان برقرار ميکنيم ، به نوعي انواع تکنولوژي را در نسبت با انسان دسته بندي ميکند و چنان که نشان داده خواهد شد، چنين رويکردي در تقسيم تکنولوژيها، مناسب ترين رويکرد براي مباحث اخلاق کاربري است .