چکیده:
چیستی معرفت گزارهای در معرفتشناسی معاصر ازمسائل مهم است. نظریه رایج در میان معرفت شناسان، معرفت گزارهای را «باور صادق موجه» میشمرد، اما این نظریه با معضلی به نام «مشکل گتیه» مواجه شد. نقد گتیه بر تحلیل سهجزئی معرفت، باعث بازاندیشی بنیادین در مفهوم معرفت و پیدایش رویکردهای گوناگون از سوی معرفت شناسان معاصر گردید. این مقاله می کوشد با بازخوانی مساله «معرفت» در حکمت متعالیه، نظریه معرفت گزارهای صدرالمتالهین را، متناظر با رویکردهای معرفتشناسی معاصر استخراج نماید. نظریه معرفت گزارهای صدرا نظریهای چند وجهی است؛ هم بعد معرفتی دارد و هم بعد عملشناختی. وی معرفت را تنها به معرفت گزارهای تحویل نمیکند، بلکه آن را دارای وجه عمل شناختی هم دانسته است. معرفت بهاعتبار اخیردرفاعل اثرگذار است. ملاصدرا راه کسب معرفت گزارهای را نیز به یک راه محدود نمیکند، بلکه در نگرش او قوای متعدد، فضایل معرفتی و اخلاقی، قوه قدسی، و حتی خداوند متعال، در دستیابی به معرفت مؤثر هستند.
خلاصه ماشینی:
نظريۀ معرفت ، باور، صدق ، توجيه ، صدرالمتألهين ، عمل شناسي مقدمه معرفت شناسي ١ يکي از شاخه هاي فلسفه است که به تحقيق وکاوش دربارة چيستي، دامنه ، قلمرو و منابع معرفت ميپردازد.
شرط صدق گاهي برخي از باورهاي انسان کاذب است ، اما فرد به خـاطر منـافع خـود تمايـل دارد کـه آن ها را صادق و معرفت بنامد؛ در حالي که بنا بر فهم متعارف ، معرفت دانستن آن باورهـا درست نيست .
1. The correspondence theory of truth نتيجه اين که ، از نظر ملاصدرا، ما براي رسيدن به معرفت گزاره اي، بايد به گزاره اي باور پيدا کنيم و باور ما هم بايد صادق باشد.
توضيح اينکه صدرا مفادگزاره ها را به دو گروه بديهي و نظري تقسيم ميکند و گزاره هايي را که توجيه صدق آنها به استدلال نياز ندارد، «بديهي» مينامد (صدرالمتألهين ، ١٩٨١، ج ٣، ص .
صدرا وجود نيروي بصيرت در فاعل شناسا را شرط معرفت پيدا کردن او به برخي مسائل ميداند (صدرالمتألهين ، ١٩٨١، ج ٣، ص .
ب - باور به يک گزاره يک گرايش روان شناختي در شخص است که او را از کسي که اين گرايش را ندارد متمايز ميکند و آثار و پيامدهاي رفتاري و عملي براي فاعل شناسا دارد.
الف - صدرا حقيقت معرفت را وجود ذکر ميکند (صدرالمتألهين ، ١٩٨١، ج ٣، ص .
همچنين اين معرفت به اندازة استعداد انسان است » (صدرالمتألهين ، ١٩٨١، ج ١، ص .
صدرا براي فهم اين که فاعل شناسا در باور خود خالص يا رياکار است ، راه عمل - شناختي را پيشنهاد ميکند.