چکیده:
در نگاه زبانشناسان شناختی، استعارۀ مفهومی به هرگونه فهم و بیان تصورات انتزاعی در قالب تصورات ملموس اطلاق میشود. در این پژوهش، از میان راهکارهای مختلفی که لیکاف و ترنر در تحلیل استعارۀ مفهومی استفاده کردهاند، با استفاده از ویژگی سلسلهمراتبی مدل استعارۀ زنجیرۀ بزرگ، به بررسی مفهوم تکامل در اشعار مولانا پرداخته میشود. بررسی اشعار مولانا نشان داد خصوصیت سلسلهمراتبی استعارۀ زنجیرۀ بزرگ که نشاندهندۀ نوعی تکامل است، در نظام ذهنی مولانا نیز برقرار است. او تکامل انسان را در گذشتن از قالب جمادات و گیاهان و حیوانات و حتی خود انسان و رسیدن به مراتب بالاتر یعنی فرشتگان و قرب الهی بیان میدارد که این دو مرتبۀ اخیر از نظر زبانشناسان شناختی دور مانده است. مولانا شرط گذشتن و عبور از مراتب پایینتر را مردن و فنا میداند و آن را با نوعی استعارۀ جهتی یعنی حرکت روبهجلو نشان میدهد که در آن، درک استعاری ویژگیهای یک ماهیت در یک سطح، از طریق ویژگیهای یک ماهیت در سطح دیگر امکانپذیر است؛ یعنی هر بار با زایشی مجدد روبهرو هستیم. با توجه به ماهیت جهانی جسم انسان و محققاً الگوهای جهانی تعاملات فیزیکی ما با جهان، این نوع رابطه در میان فرهنگهای مختلف همچنان تا حدی یکسان عمل میکند، اما جهانبینی و تجربیات مولانا تکاملی افزونتر از نگاه زبانشناسان برای انسان ترسیم کرده است.
خلاصه ماشینی:
ک: ماری شیمل ، ١٣٦٧: ٤٥٨؛ زرین کوب ، ١٣٦٦: ١٩٠؛ عبدالحکیم ، ١٣٥٢: ٣٦-٤٥).
در این پژوهش ، پدیدة مرگ به منزلۀ تکامل انسان که مولانا در بخش های مختلفی از مثنوی از آن سخن به میان آورده و با نوعی گذشتن از مرحله ای به مرحلۀ دیگر یا یک ساختار سلسله مراتبی آن را نشان داده است ، براساس نظریۀ جدید استعاره یعنی استعارة شناختی تحلیل میشود.
پیشینۀ پژوهش از آنجا که پژوهش حاضر به بررسی پدیدة مرگ به منزلۀ تکامل در آثار مولانا براساس نظریۀ استعارة مفهومی مدل استعارة زنجیرة بزرگ میپردازد، در این بخش به اجمال تحقیقات و پژوهش های مطرح شده در ارتباط با این پژوهش میان رشته ای را معرفی میکنیم ؛ بدین صورت که ابتدا به ارائۀ پژوهش های مشترک بین دو حوزة زبان و ادبیات فارسی و استعارة مفهومی میپردازیم و سپس به پژوهش های مربوط به مفهوم مرگ در آثار مولانا اشاره خواهیم کرد.
"more than Cool Reason: A field Guide Poetic Metaphor", The University Chicago Press.
(2003[1980])" Metaphors we live by" Chicago, IL: University of Chicago Press.