چکیده:
در این پژوهش به بررسی ماموریتها یا وظایف ویژهی محوّل شده به هیاتهای آمریکایی در قبال ایران، از دیدگاه اقتصادی پرداختهشدهاست. این ماموریتها از زمان ریاست جمهوری ترومن در سال 1329ش/1950م و به شکل کمکهای اقتصادی آغاز شد. این کمکها منجر به وابستگی مالی ایران به آمریکا گردید؛ امّا هنگامی که کمکها در سال 1346ش/1967م پایان یافت، دورهی جدیدی از ماموریت آمریکاییها در ایران آغاز شد. هر چند ماموریت ویژهی اقتصادی آنها در این دوره روی به یغما بردن نفت ایران متمرکز بود، امّا ماموریت اقتصادی دیگر آنها، تبدیل ایران به بازار مصرف کالاهای آمریکایی از جمله تسلیحات نظامی، غلّات، ماشینآلات و تجهیزات حمل و نقل بود. پس از انقلاب اسلامی و به دنبال اشغال سفارت آمریکا، در سال 1358ش/1979م روابط اقتصادی دو کشور دچار تغییر شد و ماموریتهای اقتصادی آمریکا در ایران شکل تازهای به خود گرفت. از این زمان به بعد تحریمهای اقتصادی به عنوان یک مجازات اقتصادی به استراتژی آمریکا علیه ایران تبدیلشد و توسّط تمامی روسای جمهور آمریکا، این مدل بدون توجّه به وابستگی حزبی آنها (دموکرات یا جمهوریخواه) به کار گرفتهشد.
خلاصه ماشینی:
"(همان، ص703) بنابراین، آمریکا علاوه بر اینکه میتوانست نیاز نفتی خود را از طریق ایران تأمینکند، شرکتهای نفتی آمریکایی نیز میتوانستند به راحتی در ایران سرمایهگذاری کنند؛ اما این موضوع برای ایران، نتیجهای جز وابستگی اقتصاد ایران به نفت، به دنبال نداشت، بهطوری که در سال 57 میزان وابستگی ایران به نفت به 84 % رسید.
(ابوالقاسمی، 1377، ص81) هر چند روابط ایران و آمریکا در فاصلهی سالهای 1350 ش تا 1357 ش با دوران گذشته متفاوت شد و افزایش قیمت نفت، توان دولت ایران را افزایش داده بود و بحران نفتی 1973 م بهطور ناگهانی پولهای کلانی را برای ایران به همراه داشت؛ اما ایران از این پولها برای خرید اسلحه و افزایش قدرت نظامی خود استفادهکرد، (ولایتی، 1386، ص185) بهطوری که از ژانویه 1972م/1351ش ایران حدود 5/2میلیارد دلار تجهیزات نظامی آمریکایی خریداریکرد و به این ترتیب، به عنوان مهمترین خریدار مصالح تولیدی توسط صنایع دفاعی آمریکا شناختهشد.
ج. واردات غلات به ایران در سالی که انقلاب سفید در سال 1963م/1342ش به وقوع پیوست، اقتصاد ایران، اقتصادی کشاورزی بود؛ اما در سال 1351 ش محصولات کشاورزی تنها حدود 16 % از تولید ناخالص ملی را تشکیلمیداد (همان، ص689) و در سال 1356 ش که اقتصاد تک پایهی مبتنی بر نفت، بر ایران حاکم شده بود، سهم کشاورزی از تولید ناخالص ملی به کمتر از 8 % کاهش یافت و وابستگی در دامداری و کشاورزی، ابعاد گستردهای به خود گرفت؛ بهگونهای که ایران به یکی از بازارهای مهم محصولات کشاورزی آمریکا تبدیل شد و این نیازمندی، تعیین قیمت نفت را به دست امپریالیستها (از جمله آمریکا) میداد."