چکیده:
پژوهش در اخلاق کاربردی به جایی رسیده است که از همۀ ظرفیتهای علوم طبیعی، انسانی و اجتماعی بهره میبرد. دراینمیان، دین و اندیشۀ دینی یکی از ظرفیتهای مهم برای پژوهشگران این عرصه بوده است؛ تاجاییکه میتوان پرسید اخلاق کاربردی اساساً سکولار است یا دینی. پژوهشگران باتوجهبه حضور اندیشمندان دینی در مراحل شکلگیری این رشته و مزایا و رهاوردهای اندیشۀ دینی برای اخلاق کاربردی، در اطلاق عنوان سکولار (بهویژه معانی افراطیاش) بر مباحثهها و مطالعههای این رشته تردید کردهاند. در این مقاله ضمن شناسایی و تعریف اخلاق کاربردی اسلامی با تمرکز بر مزایایی که پژوهشگران دینی اخلاق کاربردی برای رویکرد دینی به آن برشمردهاند، با رویکردی اسلامی که از اندیشۀ استادجوادی آملی گرفتهایم، این مزایا را ارزیابی و با مزایای رویکرد اسلامی مقایسه کردهایم. نگرشی اصیل و الهامبخش به حضور واقعی دین در زندگی انسانها، رهیافتی تازه به بیطرفی اخلاقی و سازگاری آن با آزادی دینی، جمع اعتقاد به خدا و استحکام الزامات اخلاقی و رویکردی ممتاز به سلامت فاعل اخلاقی، از دستاوردهای رویکرد اسلامی به اخلاق کاربردی است که نتیجه این مقاله است.
Applied ethics research studies, now has reached to the point that attempts to take advantage of all the capacities of natural, human and social sciences to progress its work. Religion and religious thought, In the meantime, have been one of the significant capacities for researchers in this field. To the extent that the question arises whether applied ethics is essentially secular or religious? Due to the presence of religious scholars at the stages of the formation of this discipline, and in the light of the advantages and favors that religious thought can have for applied ethics, scholars have challenged the use of the secular title (especially the extreme meanings of the word) on the discussions and studies of this field. In this paper, while identifying and defining the Islamic applied ethics, focusing on the benefits that religious scholars of ethics have counted for the religious approach, I have dealt with the Islamic approach of Ayatollah Javadi Amoli to assess these benefits and compare them with the benefits of the Islamic approach. A genuine and inspiring attitude with the true presence of religion in human life, a new approach to moral impartiality and its compatibility with religious freedom, the combination of belief in God and the strengthening of moral obligations and a distinctive approach to the well-being and healthiness of the moral agents, are some of the achievements of Islamic approach to applied ethics, which are the results of research in this paper.
خلاصه ماشینی:
همچنين توجه به دين ميتواند در مباحثـه هاي مربـوط بـه نظريـۀ هنجـاري کـه بـااخلاق کاربردي پيوند دارد، افزوده هايي داشته باشد؛ به ويژه که ميبينيم عالمـان اخـلاق دينـي دربـارٔە بنيان هــاي اخــلاق و منشــأ مســئوليت اخلاقــي، نقــدهاي مهمــي کرده انــد (١٩٩٩,Adams)؛ علاوه براين ، سنت هاي ديني منابعي را براي تفکر دربارٔە امکان و جايگاه معماهـاي اخلاقـي در زندگي انسان و پيش بيني فاجعه در زندگي اخلاقي فراهم مـيکننـد؛ بـراي مثـال ، انديشـمندان اخلاق مسيحي دربارٔە امکان بروز معماهاي ذاتي و حل نشدني در زندگي اخلاقي اختلاف نظـر دارند.
برخي معتقدند اعتقاد به خدا، استحکام الزامات اخلاقـي مـا را محـدود ميکند؛ براي مثال ، تمسک به مفاهيمي ماننـد مشـيت و فعـل الهـي، الزامـات اخلاقـي منـتج از استدلال هاي گوناگون نتيجه گرايانه را محدود ميکنـد يـا ناديـده ميگيـرد؛ زيـرا اسـتدلال هاي نتيجه گرايانه تلاش ميکنند ازطريق موازنۀ نتايج ، نتيجه اي را الزامي اعلام کنند که خير نهـايي را در جهان به حداکثر برساند؛ درحاليکه اخلاق زيستي ديني اغلب اخلاقي اسـت کـه از ترسـيم خطوط ميان انگيزه هاي مختلف و صورت هاي فعل سخن ميگويد، نـه از موازنـۀ نتـايج ؛ ولـي همين باور الهياتي ميتواند با ايجاد نگاه واقع بينانه با توسل به ضعف ، محدوديت و نقص آدمـي و عظمت ، رحمت و بخشش خداوند، قيـود سـخت گيرانۀ وظيفه گرايانـه را بزدايـد و شـر را از انسان روا بداند (٢٠٠٩٥٣,Gregory).
الف ) نگرش به حضور واقعي دين تحقيقات اخلاق کاربردي بـه ايـن نتيجـۀ ارزشـمند رسـيده اسـت کـه بـاوجود برخـي پيش بينيها از روند گرايش به سکولاريسم ، به دليل رشد فزايندٔە دستاوردهاي علوم طبيعي و ظهور انديشه هاي مدرن ليبراليستي و اومانيستي، حضور دين در زندگي بشر همچنان جـدي است و عالمان اخلاق کاربردي براي حل بسياري از مسائل اخلاقي بايد به گرايش هاي ديني توجه کنند.