چکیده:
آیین زار از قرنها پیش در مناطق جنوب، به ویژه در میان ساحل نشینان خلیج فارس از خوزستان تا بلوچستان و جزیره ها و شهرهای عربی حوزه ی خلیج فارس رایج بوده و همواره اجرا میشده است. در ایران تاکنون تنها از دیدگاه توصیفی، مردم شناسی و موسیقی درمانی به این مراسم نگریسته شده است. ازاین رو پرسش های زیادی درباره ی این پدیده ی پر رمز و راز بی پاسخ مانده، پدیده ای که پهنه ی گسترده ای از جغرافیای خلیج فارس را در بر گرفته است و باورمندان پر شماری دارد.این مقاله با نزدیک شدن به این آیین کهن و با بهره گیری از دادههای مردم شناسی، جامعه شناسی، معرفت شناسی و اسطوره شناسی با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی این آیین پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که پیروان پیشین این «آیین» نسبت به جهان پیرامون خود شناختی اسطورهای داشتند که با شناخت افسون زدوده ی انسان معاصر متفاوت است.
خلاصه ماشینی:
از جمله اینکه : آیا زار یا اعتقاد به حضور (باد) یا چیزی مرموز در کالبد انسان ، توهم شنیداری یا نوعی هیستری ٢ یا اسکیزوفرنی بوده 3 است یا علل دیگری دارد ؟ 1Animism هیجان و حمله ی عصبی ٢ روان گسیختگی ٣ ضرورت انجام چنین بررسی هایی این است که صرف نظر از کشف داده های علمی و افزایش دانش عمومی در زمینه ی مردم شناختی ، با شناسایی و گردآوری ترانه ها و ریتم های موسیقی و بررسی آیین زار به شیوه ای علمی ـ به عنوان گونه - ای از موسیقی قومی و بومی که شمار زیادی از ساحل نشینان جنوب به آن علاقه و گرایش دارند ـ آن را بازسازی و احیا نمود تا ارتباط تاریخی و احساسی و عاطفی آنها با این مراسم نیز محفوظ بماند؛ از سوی دیگر شناخت نوین ، علمی و واقعی تری از این مراسم ارائه شود.
» (فریزر،١٣٨٨: ١٣٤) امروزه دیگر جادوی ابتدایی که زمانی به شکل مراسم و آیین های مختلف مانند زار تبلور می یافت ، در تمدن هایی که تحت نفوذ مذاهب بزرگ قرار گرفته ، به صورت حاشیه ای و تحریف شده در آمده و در مذاهب ادغام شده اند؛ امّا هنوز هم در استرالیا و آمریکا و مخصوصاً آفریقا قبایلی یافته می شوند که در طول هزاران سال تغییر چندانی نداشته اند و به همان شکل ابتدایی زندگی می کنند (لانته ، ١٣٨٨: ٩٦).