چکیده:
از نظر فخر رازی شیطان با روش کلی وسوسه، از طریق راه هایی همچون تزیین، وعده دهی باطل، آرزو افکنی، سحر و ...، باعث جهت دهی اراده انسان در انجام شرور اخلاقی می شود. از نظر او شیطان گاه در قالب بشر متمثل می شود و گاه مستقیما با قوای باطنی به ویژه قوای وهم و خیال مرتبط می گردد و از طریق وسوسه خواطر شیطانی را به انسان القا می کند. خواطر شیطانی باعث غفلت انسان شده و با پدید آوردن وارونگی معرفتی اراده او را از مسیر درست منحرف می سازند. او معتقد است عواملی همچون خروج مزاج عقل از اعتدال، ضعف قوه حافظه، استعانت از قوای شهوت و غضب... از جمله عوامل اثرگذار در پذیرش خواطر شیطانی و عواملی همچون استعاذه، حکمت، عبودیت، امداد ملائکه و ... از جمله موانع پذیرش این گونه خواطر هستند. هدف این مقاله یافتن پاسخ به مسئله شر به عنوان مسئله ای جدید در دوره معاصر از خلال دیدگاه فخر رازی است. برای استخراج دیدگاه فخر رازی از روش تفسیر متن و برای بازسازی دیدگاه او در مواجهه با مسئله شر از روش تحلیلی استفاده شده است.
خلاصه ماشینی:
"لذا به نظر می رسد که جای این بحث مهم در فضای تحقیقی کشور خالی است و مقاله حاضر با توجه به آثار فخر رازی تلاش کرده است که به صورت جزیی تر با تاکید بر نقش شیطان در تحقق شرور اخلاقی به این مسئله مهم توجه کند.
علاوه بر موارد فوق، ازلال به معنای ایجاد لغزش(رازی، 1420، ج3، ص455)، سحر (رازی، 1420، ج21، ص431)، وعده دهی باطل(رازی، 1420، ج11، ص222-225)، تخویف (رازی، 1420، ج9، ص435) ، ایجاد شبهه در قلوب (رازی، 1420، ج9، ص424)، ایجاد فتنه و دشمنی (رازی، 1420، ج20، ص354-355)، شراکت در اموال و اولاد، ایجاد شک نسبت به قیامت و ازلی بودن دنیا (رازی، 1420، ج14، ص213)، دعوت به جهل و کفر نسبت به خداوند (رازی، 1420، ج5، ص186) ، عناوین و مصادیق مختلفی از شیوه وسوسه است که شیطان برای گمراه سازی و تحقق شرور اخلاقی به کار برده و فخر رازی به آنها توجه داشته است.
فخر رازی ذیل آیه 115 از سوره طه، فراموشی عهد الهی در به خاطر سپردن دشمنی شیطان را، دال بر ضعف قوه حافظه بشر دانسته و برای رفع مشکل، استعانت و طلب توفیق از خداوند در تحصیل علم را پیشنهاد میدهد.
(رازی، 1420، ج10، ص156 و ج20، ص370) نتیجه گیری توجه به آثار مختلف فخر رازی به ویژه تفسیر مفاتیح الغیب به ما اجازه می دهد که دیدگاه او را در مسئله نقش شیطان در تحقق شرور اخلاقی بازسازی کنیم."