چکیده:
«فتح نامه از انواع مکاتیب دیوانی و جزء نامه های بسیار مهم و باارزش(تاریخی، سیاسی و اجتماعی) است که حاکی از شرح «فتح» و «پیروزی» سپاهی بر سپاه دیگر است. این نوع از مکاتبات، شرح «تحقق موهبت الهی»، «شکست دشمن» و «گزارش چند و چون وقایع» از سوی لشکر پیروز به مافوق (پادشاه یا خلیفه) است. فتح نامه های منظوم زمینه ای برای به رخ کشیدن نیروی تهاجمی و توانایی نظامی است و از اهداف آن می توان به ایجاد رعب و وحشت در دل دشمنان، تخویف مخالفان، ایجاد اشتهار برای ممدوحان و ... اشاره کرد. فتح نامه های منظوم دارای ساختاری کمابیش یکسان است که در کامل ترین صورت آن می توان چنین تقسیم بندی نمود: 1. تمهیدات 2. علل مبادرت به جنگ 3. وصف مسیر لشکرکشی 4. وصف حصار و قلعه های دشمن و میدان کارزار 5. حصول پیروزی و وصف قلعه های بلاد مفتوحه 6. بازگشت از جنگ و ذکر غنائم حاصل از جنگ و تهنیت گویی. از آنجایی که در دوره غزنوی(خصوصا محمود) فتح نامه های قابل توجهی سروده شده و تا قرن ها مورد تقلید شاعران بوده است در این مقاله تلاش بر آن است تا ساختار هنری فتح نامه های منظوم را با توجه به اشعار شاعران دربار غزنوی مورد بررسی قرار بدهیم.»
خلاصه ماشینی:
(منوچهري ، ١٣٣٨: ٣٠) نواختن کوس بشارت ، برگزاري ميهمـاني هـا و بـار دادن هـا کـه جلـوه هـاي آنهـا در بسياري از اشعار نمود دارد، حاکي از اهميت فتوحات بوده است : براي نمونه : بيــا کــه رايــت منصــور پادشــاه رســيد نويد فتح و بشارت بـه مهـر و مـاه رسـيد ز قاطعان طريـق ايـن زمـان شـوند ايمـن قوافــل دل و دانــش کــه مــرد راه رســيد عزيــز مصــر بــه رغــم بــرادران غيــور ز قعــر چــاه برآمــد بــه اوج مــاه رســيد (حافظ ، ١٣٦٢: ٤٩٠) فتح نامه ها در ابتدا حاوي يادداشتي کوتاه و شرحي بسيار مختصر از نتيجۀ جنگ بـوده که در روند سير و تحول و گسترش ديوان رسائل ، تکامل يافته و به صورت شرحي مفصـل همراه با ساختاري هنري در آمده است .
از جمله شعر "فتح الفتوح "،"فتح آذربايجان " و "فتح تهران " اشاره کرد: مکن حديث سکندر که اندرين کشـور فسانه گشت و کهن شـد حـديث اسـکندر جـوان چـو آيـد باطـل شـود فسـانۀ پيـر عيــان چــو برآيــد ويــران شــود بنــاي خبــر خبـر گزافـه بـود گـوش بـر گزافـه منـه فســـانه يافـــه بـــود در فســـانه رنـــج مبـــر بنـــه ز دســـت حـــديث ســـپاه اروپ بـــه سرگذشـــت ســـپهدار آســـيا بنگـــر به قصد خدمت ملت ، به قصد ياري نوع همي به خـويش پسـندد هـزار گونـه ضـرر (بهار، ١٣٨٣: ١٤٣) بررسي ساختار ادبي و هنري فتح نامه هاي منظوم بـا تکيـه بـر دورة غزنوي در دربار غزنويان ، فتح نامه ها در ديوان رسائل تنظيم مـي شـد و «شـيخ ابـوالفتح بسـتي يکي از افرادي بود که نسخت فتح نامه ها از انشاء او شايع و مستفيض بـوده اسـت ...