چکیده:
استصحاب از مباحث مهم اصول فقه بوده که در میان اصول عملیه، از جایگاه ویژهای برخوردار است و در استنباط مسائل فقهی، اهمیت بسیار دارد. یکی از این مباحث مورد بررسی در استصحاب، تقسیماتی است که برای آن مطرح است. یکی از این تقسیمات به اعتبار دلیل دالّ بر مستصحب است که این دلیل، عقلی است یا شرعی. حکم این استصحاب در احکام شرعی و احکام عقلی در بین اصولیان مورد اختلاف میباشد. از جمله علمای بزرگ، شیخ انصاری است که قائل به استصحاب در احکام عقلیّه و در احکام شرعیّه که مستند به احکام عقلیّه است، می¬باشد. البته نظر ایشان با مخالفت برخی اصولیان، مانند مرحوم آخوند مواجه شده است، اما به نظر، سخن شیخ صحیح میباشد، به این دلیلکه عقل در موضوع خود شکی نداشته و هیچ¬گونه اهمال و اجمالی نسبت به موضوع حکم عقلی برای عقل حاصل نمیشود. پس، قائل به عدم تحقق موضع برای جریان استصحاب در احکام عقلیه شده است، موضوع حکم عقلی، نزد عقل به تفصیل معلوم است. این نوشتار، با مبنا قراردادن دیدگاههای شیخ انصاری در فرائد الاصول، به واکاوی نظر شیخ در مورد استصحاب در حکم عقلی پرداخته و نظرات چند تن از اصولیان را بررسی خواهد کرد.
Presumption of continuity (Istishab) is one of the key issues of principles of jurisprudence which has got a special stance in practical precepts of jurisprudence and plays a central role in deducing juris-prudential problems. One issue which is worth investigating is the classifications it has got among which one might refer to the validi-ty of the reason indicating the thing being presumed as continuous (mostashab). Such a reason is either rational or legal. osūli scholars differ in the intended precept for legal versus rational ones. Among the outstanding scholars, Shaykh-e Ansari›s viewpoint is noticeable who believes that presumption of continuity does not give way to rational precepts and legal precepts which are based on the ration-al ones. However, Shaykh-e Ansari›s standpoint is in contradiction with some osūli scholars such as the late Akhond-e Khorasani. Seem-ingly, Shaykh-e Ansari wins this struggle; because rationality has got no doubt in its subject matter and no negligence and brevity are expected to occur in the subject of rational precept for rationality. Thus, it signifies no position is to the presumption of continuity in rational precepts, while the subject matter of rational precept is clear to the rationality vividly. Postulating Shaykh-e Ansari›s viewpoint in Fa-vaidolosul and alongside of investigating some other osūli scholars› viewpoints, the present paper has analyzed Shaykh›s standpoint on presumption of continuity for the rational precept.
خلاصه ماشینی:
"جز آنکه در تحقق مفهوم استصحاب در جایی که حکم شرعی با دلیل عقلی ثابت شده باشد، و حال آنکه دلیل عقلی نیز همان چیزی است که با آن حکم شرعی کشف میشود، جای تأمل است، اینجا از جهت حجیت و عدم حجیت بحثی نیست، ولی بحث از جهت تحقق و عدم تحقق است» (انصاری، بیتا،2/554) شیخ میگوید: به نظر ما، استصحاب در این دو مورد جریان ندارد و من ندیدهام.
در مقام اثبات، ملازمه هست؛ زیرا فرض این است که راجع به فلان موضوع، شرع مقدس، کتاب و سنت بیانی ندارد یا اگر دارند، ارشادی و تأکیدی است و وجوب شرعی را نمیرساند، ولی عقل، ملاک مصلحت یا مفسده را درک کرده است و حکم به حسن یا قبح دارد، چون راهی برای استکشاف حکم شرعی، جز از دلیل نقلی نداریم، از راه حکم عقلی و ملازمه، به حکم شرعی پی میبریم و آن را کشف میکنیم، ولی در مقام ثبوت و واقع ملازمهای نیست؛ یعنی چنین نیست که اگر عقل ادراکی و حکمی نداشت، شرعا هم درواقع ملاکی نباشد و آن عمل دارای مصلحت و مفسده نباشد، بلکه ممکن است درواقع صاحب ملاک باشد، اگرچه عقل ما از ادراک آن ناتوان باشد."