چکیده:
رابطه «باید» و«هست»، همواره یکی از چالش برانگیزترین مسائل در حوزه فلسفه اخلاق بوده و حل این مسئله، گره گشای بسیاری مسائل دیگر از جمله رابطه اخلاق و علم خواهد بود. هدف این نوشتار، ارائه فروض مختلف مسئله باید و هست و بررسی امکان تحقق رابطه مزبور است. تحلیل و بررسی دقیق مسئله باید و هست، به این نتیجه منتهی می شود که ارزش اخلاقی امری واقعی و عینی است، اما الزام اخلاقی، امری اعتباری است که برای ایجاد انگیزه در مخاطب اعتبار می گردد، تا با تحریک فاعل به عمل اخلاقی، غایت و هدف اخلاق- که ارزش ذاتی دارد - به دست آید. با توجه به واقعیت داشتن ارزش های اخلاقی، می توان گفت: مفهوم «ارزش» با مفهوم «هست»، ارتباط معنایی دارد و جملات ارزشی نیز بیانگر نوعی واقعیت اند. از سوی دیگر، ارزش های اخلاقی به سبب واقعی بودن، قابلیت استنتاج از هست های غیراخلاقی را دارند. بنابراین، میان باید و هست رابطه منطقی و استنتاجی وجود دارد و با تکیه بر هست های غیراخلاقی، می توان ارزش های اخلاقی را نتیجه گرفت.
خلاصه ماشینی:
تحلیل و بررسی دقیق مسئله باید و هست، به این نتیجه منتهی میشود که ارزش اخلاقی امری واقعی و عینی است، اما الزام اخلاقی، امری اعتباری است که برای ایجاد انگیزه در مخاطب اعتبار میگردد، تا با تحریک فاعل به عمل اخلاقی، غایت و هدف اخلاق- که ارزش ذاتی دارد - به دست آید.
با این توجه، باید گفت: مسئلة رابطة استنتاجی میان باید و هست، مسئلهای است که بهطورکلی میان ارزش و الزام (اعم از اخلاقی به معنای خاص آن و حقوقی و سیاسی و غیره) از یک سو، و واقعیت و نفسالامر از سوی دیگر، مطرح میشود و به صورت دقیق، سؤال این است که آیا میتوان از واقعیت و نفسالامر، ارزش و الزام را نتیجه گرفت، یا خیر؟ بنابراین، از یک سو منظور از باید در اینجا، معنایی اعم از الزام خواهد بود و ارزش را نیز شامل خواهد شد.
اگر بخواهیم این مسائل را به صورت جزء به جزء و با نسبت منطقی فهرست کنیم، ترتیب ذیل پدید میآید: - چه رابطة معنایی میان باید و هست برقرار است؟ - جملات ناظر به اخلاق، چه نسبتی با جملات ناظر به هستها دارند؟ آیا میتوان مفاد جملة اخلاقی را با جملة غیراخلاقی بیان کرد و همان کارکرد را از آن انتظار داشت؟ - آیا میتوان از جملات ناظر به هست، جملات ناظر به اخلاق را نتیجه گرفت؟ به عبارت دیگر، آیا میتوان از هست، باید نتیجه گرفت؟ با توجه به تفکیکی که میان ارزش و الزام میتوان داد، طبیعی است که سه سؤال فوق به صورت جداگانه، هم دربارة ارزش و هم دربارة الزام مطرح میشود.