چکیده:
آیه نور، آیهی 35 سوره نور است. خداوند متعال در این آیه خود را نور آسمانها و زمین خوانده و برای آن تمثیل محسوس آورده و از مفاهیمی همچون مشکات، مصباح و زجاجه استفاده کرده است. مفسران در تفسیر آیه دیدگاههای مختلف ابراز نموده و فرازهای آن را بر مصادیق گوناگون تطبیق کردهاند؛ اما تفسیر آن از دید فیلسوف اسلامی ابنسینا نیز به دور نمانده و آن را بر اساس مبانی فلسفی خود به مراتب عقل نظری تطبیق کرده است. در این نوشتار، تفسیر فلسفی شیخالرئیس از این آیه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"مفسران در تفسیر آیه دیدگاههای مختلف ابراز نموده و فرازهای آن را بر مصادیق گوناگون تطبیق کردهاند؛ اما تفسیر آن از دید فیلسوف اسلامی ابنسینا نیز به دور نمانده و آن را بر اساس مبانی فلسفی خود به مراتب عقل نظری تطبیق کرده است.
ازین جمله ابنسینا حکیم و فیلسوف مشایی است که در تبیین قوای نفس و مراتب عقل نظری، به آیه نور استناد کرده و آن را بر اساس مبانی فلسفی خود تفسیر میکند و به قول خواجه نصیر الدین طوسی شارح اشارات او، «شیخ الرئیس اشارات قرآنی در این آیه را به مراتب عقلانی تفسیر کرده است.
"/> اما به نظر میرسد میتوان به صورت دیگر نیز توجیه کرد و آن اینکه عقل مستفاد از یک طرف به مرحلهای از درک معقولات رسیده و فعلیت یافته و از سوی دیگر، در این مرحله با ارتباط با عقل فعال و کسب فیض از آن، بر تعقلش افزوده شده، ازینرو، نور علی نور است.
عقل قدسی را به «زیتها یضئ و لولم تمسسه نار» تشبیه میکند چون همانگونه که زیت آن بدون تماس با آتش روشن میگردد، عقل قدسی نیز بدون اینکه چیزی آن را از قوه به فعل آورد و یا تعلیم دهد، معقولات و کلیات را درک میکند، یعنی این عقل همچون روغنی است که خود شعلهور میشود بدون اینکه آتشی به آن برسد.
"/> 5- سخن پایانی با تأمل در جایگاه عقل در نظام فلسفی ابنسینا، به راحتی میتوان چنین تفسیری را از نگاه یک فیلسوف موجه دانست؛ چه اینکه اگر نور خود روشن و روشنیبخش دیگر اشیا است، عقل نیز خود نور است و اگر عقل نور است، پس قوا و مراتب آن را میتوان به مصادیق و ابزار نور حسی همچون مشکات، زجاجه و مصباح تشبیه کرد."