چکیده:
در برنامه های نرم افزاری مرتبط با علوم عقلی و به ویژه منابع فلسفی، جست وجوی لفظی، یکی از شیوه های کارآمد برای بازیابی اطلاعات است که در این شیوه، شناسایی اطلاعات، صرفا از طریق جست وجوی الفاظ صورت می گیرد. علاوه بر این، جست وجوی مفهومی و کمک از معاجم موضوعی نیز می تواند بسیار راهگشا باشد. در معاجم موضوعی با استخراج موضوع و نمایه و کلیدواژه از متون، محقق به دقیق ترین پاسخ ها رهنمون می شود. در این نوشته، سعی بر آن است تا حدی فرآیند عملیاتی، روش فرآوری و کارایی معاجم موضوعی برای پژوهشگران تبیین گردد.
خلاصه ماشینی:
بنابراین، در این روش، هرچه موتور جستوجوی شما قویتر باشد و از فناوریهای پیچیده متنکاوانه هوشمندتری برخوردار باشد، میتواند شما را به محتوای مورد نظر نزدیک و نزدیکتر کند؛ مانند اینکه نرمافزار بتواند تمام مشتقات و مرتبطات کلمه یا واژه مورد نظر کاربر را به صورت هوشمند جستوجو نماید؛ امّا در بسیاری از موارد، بهخصوص در علوم عقلی و فلسفی، روش جستوجوی لفظی با تمام تواناییهای متنکاوانهای که میتواند داشته باشد، قادر نخواهد بود پژوهشگر را به مطلوبش برساند؛ مثلاً محققی که به دنبال مطالبی درباره «تشکیک وجود» در کتابها و منابع فلسفی است، چنانچه از طريق جستوجوی لفظی اقدام کند، به سطوری از منابع رهنمون میشود که لفظ «تشکیک وجود» در آنها هست؛ امّا سطور مذکور مطلبی پیرامون این موضوع ندارند و گاهی نیز متونی را که مرتبط با موضوع است، ولی در ظاهر شامل الفاظ مزبور نیست، از چشم محقق دور نگاه میدارد.
کلیدواژهها نیز به نمایهها متصل هستند تا در نهایت بتوانند محقق را به متن کتاب برسانند؛ مثلاً کلمه «المعاد» به تمام نمایههایی که یکی از دو جزء آن را تشکیل داده، متصل است؛ همچون «المعاد الجسمانی»، «المعاد الروحانی»، «المعاد فی القرآن»، «المعاد فی الأحادیث»، و «المعاد عند الشیخ الرئیس».
ریشه، مترادف و مرتبطسازی در کنار اعمال اصلی معاجم موضوعی (موضوع، نمایه و کلیدواژه)، برای فراهمکردن آسان جستوجو در خود همین کلیدواژهها و از طریق آنها کاوش در نمایهها و موضوعات و در نهایت متن منابع، کارهای دیگری نیز در معاجم موضوعی انجام میگیرد که به آنها اشاره میشود: اغلب کلیدواژهها، دارای ریشهای هستند که از آن مشتق شدهاند.