چکیده:
پژوهش حاضر در صدد بررسی ابعاد مذهبی جنبش بابک خرم دین بر اساس
جامعه شناسی دین کارل مارکس و ماکس وبر می باشد و ضمن برشمردن
خاستگاه ها، مولفه ها و تفاوت های عقاید مارکس و وبر در این زمینه، در پی پاسخ
به این پرسش است که تا چه میزان می توان نقش مذهب را در این جنبش ، بر
اساس نگاه های مذکور سنجید؟ این مقاله بر کاربست نوعی از جامعه شناسی
ترکیبی دین تاکید دارد.
نتایج این پژوهش که با روش مقایسه ای و تحلیل تاریخی صورت گرفته ،
نشان می دهد که برخلاف تصور رایج، جامعه شناسی دین مارکس که برآمده از
بینش ماتریالیسم تاریخی وی می باشد، می تواند در تحلیل بهتر ماهیت رابطه
خلافت عباسی و دین به عنوان یکی از دلایل اصلی شکل گیری جنبش بابک
خرم دین - که جایگاه دین را به مفهوم ایدئولوژی مارکس نزدیک می سازد، کارآمد
باشد. جامعه شناسی دین وبر نیز که تا حدی برآمده از سنت ایدئالیسم آلمانی و
روش شناسی تفهمی وی می باشد، با توجه به تاکید بر تعامل دین و اقتصاد ، به
عنوان دو عامل مهم در شکل گیری جنبش بابک خرم دین ، در درک بهتر ابعاد
مذهبی جنبش مذکور کارساز می باشد.
The aim of this article is to study the religious aspect of Babak Khorramdin’s movement based on Karl Marx and Max Weber’s sociology of religion. Enumerating the origin، components and differences of ideas Marx and Weber in this context، this article seeks the answer to this question that in what extent the role of religion can be estimated in this movement based on these point of views? The emphasis of this article in on the application of a type of combinational sociology of religion. The findings of this research which is based on comparative and historical analytical method is shown that contrary to popular view، Karl Marx’ view on sociology of religion which is raised from the historical materialism of his point of، can be efficient in better analysis of the characteristic of relationship between Abbasid Caliphate and religion as one of the main reasons for formation of Babak Khorramdin’s movement which approaches the position of religion to the concept of Marx’s ideology. Regarding emphasis on interaction of religion and economy as two important factor in formation of Babak Khorramdin’s movement، Weber’s sociology of religion which somehow had raised from the German idealism tradition and his intellectual methodology، is useful for better understanding of religious aspects of this movement.
خلاصه ماشینی:
بررسی تطبیقی جامعه شناسی دین کارل مارکس و ماکس وبر با تاکید بر جنبش بابک خرم دین حسین پوراحمدی *، کیوان کریمی الوار ** چکیده پژوهش حاضر در صدد بررسی ابعاد مذهبی جنبش بابک خـرم دیـن بـر اسـاس جامعه شناسی دین کـارل مـارکس و مـاکس وبـر مـی باشـد و ضـمن برشـمردن خاستگاه ها، مولفه ها و تفاوت های عقاید مارکس و وبر در این زمینه ، در پی پاسخ به این پرسش است که تا چه میزان می توان نقش مـذهب را در ایـن جنـبش ، بـر اساس نگاه های مذکور سنجید؟ این مقاله بـر کاربـست نـوعی از جامعـه شناسـی ترکیبی دین تاکید دارد.
نتایج این پژوهش که با روش مقایسه ای و تحلیـل تـاریخی صـورت گرفتـه ، نشان می دهد که برخلاف تصور رایج ، جامعه شناسی دین مـارکس کـه برآمـده از بینش ماتریالیسم تاریخی وی می باشد، می توانـد در تحلیـل بهتـر ماهیـت رابطـه خلافت عباسی و دین ـ به عنوان یکی از دلایل اصلی شکل گیری جنـبش بابـک خرم دین ـ که جایگاه دین را به مفهوم ایدئولوژی مارکس نزدیک می سازد، کارآمد باشد.
جامعه شناسی دین ، مارکس ، وبر، جنبش خرم دینان ، بابک * استادیار (بازنشسته ) گروه تاریخ ، دانشگاه شیراز (pourahmadh@yahoo.
با وجود این ، مقاله حاضر، به روش مقایسه ای ـ تحلیلی ، ضمن برشمردن مهمترین مولفه های جامعه شناسی دین مارکس و وبر و تاکید بر کاربست نوعی جامعه شناسی ترکیبی دین ، به صورت مقایسه ای به تحلیـل جامعـه شناختی ـ تاریخی نقش مذهب در شکل گیری و تداوم جنبش بابک خرم دین پرداخته است .