چکیده:
با توجه به اهمیت خانواده در تمدن اسلامی و نقش بیبدیل این نهاد مقدس در انتقال فرهنگ و عقاید، ارائه الگوی مطلوب خانواده تراز اسلامی، میتواند گام بزرگی در جهت رشد و تکامل جامعه باشد. این در حالی است که با بررسی پژوهشهای پیشین در زمینه خانواده اسلامی، با الگوی جامعی از خانواده تراز مواجه نمیشویم. وجود نداشتن چنین الگویی، باعث عدم آشنایی کامل و همهجانبه با آموزههای مورد نظر پیشوایان دین مبین اسلام است و عملا موجب بسته شدن دست سیاستگذاران و برنامهریزان فرهنگی میشود. در این مقاله محتوای مرتبط با موضوع خانواده در هفت عنوان (شامل 21 جلد) از کتابهای اسلامی به روش تحلیل محتوای کیفی و با رویکرد استقرایی، بررسی شد. منابع به شکلی انتخاب شد که بتوان از زوایای گوناگونی چون «سیره معصومین علیهم السلام»، «روایات دینی» و «آرای علمای مسلمان» به موضوع نگریست. نتیجه شناسه¬گذاری باز، دستیابی به ۷۲۵ شناسه در این زمینه بود که در ۹۳ مفهوم و یازده مقوله طبقهبندی شد و در نهایت در قالب الگوی جامع خانواده در اسلام در سه محور «دیدگاههای نظری اسلام درباره خانواده»، «راهکارهای عملی تحکیم خانواده» و «عوامل تزلزل خانواده» ارائه شد. هر یک از این محورها زیرمجموعههایی را در بر میگیرد. در محور نخست «رابطه میان خانواده و جامعه»، «ویژگیهای مطلوب محیط خانواده»، «دیدگاه اسلام درباره تشکیل خانواده» و «دیدگاه اسلام درباره زوجین» مطرح شده است. در محور دوم نیز مقولات «تشکیل خانواده»، «اقتصاد خانواده» و «وظایف اعضای خانواده» جای گرفته است. در نهایت «موانع تشکیل خانواده»، «عوامل تزلزل خانواده پس از تشکیل آن» و «وظایف دیگران در صورت اختلاف زوجین» مقولاتی است که ذیل محور عوامل تزلزل خانواده قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"تاکنون چندین پژوهش در زمینه نگاه اسلام به خانواده و ویژگیهای خانواده اسلامی انجام شده است که از مهمترین آنها میتوان به مواردی اشاره کرد که ذیلا آمده است : جدول ١: پیشینه پژوهش ردیف عنوان و نویسنده اهداف و سؤالات روش پژوهش مهمترین نتایج 1 رویکرد اسلام به چهار کارکرد مهم خانواده ، چراغی کوتیانی (١٣٨٨) کشف رویکردهای اصلی اسلام به خانواده اسنادی، توصیفی ـ تحلیلی ١ ـ رفتارهای جنسی، تدبیری الهی برای پیوند بشر و استمرار نسل است ؛ اما باید در چارچوب خانواده و هنجارهای دینی بدان پاسخ داده شود.
نسبت به زوجین نسبت به تشکیل خانواده دیدگاه های نظری اسلام درباره خانواده رابطه میان خانواده و جامعه ویژگیهای مطلوب محیط خانواده تشکیل خانواده صله رحم راهکارهای عملی تحکیم خانواده اقتصاد خانواده وظایف اعضای خانواده موانع تشکیل خانواده عوامل تزلزل خانواده عوامل تزلزل خانواده پس از تشکیل آن وظایف دیگران در زمان اختلاف زوجین نمودار ١٢: الگوی جامع خانواده تراز در اندیشه اسلامی مرور این الگو نشان می دهد که اسلام به تمامی اجزا و عناصر مرتبط با خانواده توجه دارد و هیچ عنصری را از قلم نینداخته است .
مسائل مهمی چون توصیه های اسلام درباره وظایف والدین زوجین ، اقتصاد خانواده ، موارد مرتبط با تشکیل خانواده ، همچون ویژگیهای جشن ازدواج اسلامی و ملاکهای انتخاب همسر، ویژگیهای محیط مطلوب حاکم بر خانواده ، موانع تشکیل خانواده و آسیبهای خانواده در پژوهشهای گذشته مسکوت مانده ، و این پژوهش با پرداختن به این موارد، افق گسترده تری از مبانی خانواده تراز اسلامی را پیش روی مخاطبان قرار داده است ."