چکیده:
نشانهشناسی، روشی تحلیلی از درون متن و با کمک عناصر موجود در آن، سعی دارد به مفهوم اصلی متن و لایههای معنایی آن دست پیدا کند. به همین علت نشانهشناسی ادعا میکند بیشتر از روشهای دیگر به معنی اصلی متن نزدیک است، و نقاط کلیدی آن را کشف میکند. فهم قرآن کریم به علت برخورداری از لایههای معنایی بیشمار، نیازمند تحلیل و تفسیر است. روش انجام کار در پژوهش حاضر به این صورت بوده است که ابتدا واژگان محوری مرتبط با مهمترین ویژگیهای منافقان مشخص شده سپس از نظر لغوی بررسی شده است. در ادامه این واژگان در ارتباط با واژگان همنشین خود برای تعیین ویژگیهای باطنی منافقان توجه شده است. روابط معنایی واژگان اصلی و فرعی و واژگان انتهایی و تحکمی آیات به خوبی نشانههای برجستة و منحصر به فرد نفاق را به نمایش میگذارد. در تحلیل نهایی نشانههای نفاق، با وجود بسامد فراوان واژگان دال بر نشانههای برونی، دلالتهای چندگانه این واژگان بر نشانههای درونی موجب تقویت ترسیم لایههای پنهان رفتار منافقان شده است. این امر محوریت نشانههای درونی را نبود صداقت و عمده جلوهها و نشانههای بیرونی آنها را همراهی متظاهرانه و فرصتطلبانه میداند.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس مهمترین نشانههای سورة منافقون را میتوان به صورت زیر تقسیمبندی کرد: 1-3 نشانههای برونی نفاق با توجه به آیات سورة منافقون که نشانههای برونی منافقان را به تصویر میکشد، میتوان نشانههای برونی آنها را در دو نوع زیر بررسی کرد که در ظاهر آنها بسیار بارز است: الف) نشانههای زبانی ﴿إذا جاءک المنافقون قالوا نشهد إنک لرسول الله و الله یعلم إنک لرسوله و الله یشهد إن المنافقین لکاذبون9﴾ (منافقون/1) ﴿اتخذوا أیمانهم جنة10﴾ (منافقون/2) ﴿و إذا رأیتهم تعجبک أجسامهم وإن یقولوا تسمع لقولهم کأنهم خشب مسندة11﴾ (منافقون/4) ﴿هم الذین یقولون لا تنفقوا علی من عند رسول الله حتی ینفضوا12﴾ (منافقون/7) ﴿یقولون لئن رجعنا إلی المدینة لیخرجن الأعز منها الأذل13﴾ (منافقون/8)<رجوع شود به تصویر صفحه> شهادت زبانی بدون اعتقاد قلبی و دروغها و سوگندها از مهمترین ابزار زبانی منافقان برای پنهان کردن کفر درونی آنهاست.
همچنین با توجه به این آیه از قرآن: ﴿قالت الأعراب آمنا قل لم تؤمنوا و لکن قولوا أسلمنا17﴾ (حجرات/14) میتوان گفت: اگر واژة ایمان برای منافقان در قرآن استعمال </رجوع شود به تصویر صفحه> میشود، ایمان حقیقی نیست؛ زیرا فقط در زبان جاری است و آنها متناسب با موقعیتی که در آن قرار میگیرند، ایمان و کفرشان را آشکار میکنند: ﴿و إذا لقوا الذین آمنوا قالوا آمنا و إذا خلوا إلی شیاطینهم قالوا إنا معکم إنما نحن مستهزؤن18﴾ ( بقره/14) نبود تصدیق قلبی در منافقان، کفر را در پی دارد که منجر به پوشاندن و نادیده گرفتن خداوند و حقانیت او میشود.