چکیده:
نقد و بررسی اخبار و احادیث و کشف جعل یا تحریف در میان آن ها، از مسائل علم حدیث و به تبع آن، همین مسئله درباره اخبار و روایات سبب نزول آیات و سوره ها از مباحث علم تفسیر است. اخبار سبب نزول سوره تحریم از این زاویه، دارای اهمیتی ویژه است؛ زیرا از یک سو ظواهر و سیاق آیات سوره، خبر از توطئه ای بزرگ توسط برخی همسران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم علیه رسالت ایشان می دهد؛ از سوی دیگر، اخبار سبب نزول، مسئله را در حد یک حسادت زنانه میان همسران پیامبر اکرم اکرم صلی الله علیه و آله و سلم تنزل داده اند. در این مقاله، ابتدا اخبار سبب نزول سوره از منابع و تفاسیر شیعه و اهل سنت، جمع آوری و دسته بندی شده و آنگاه با نشان دادن اضطراب متن و تعارض های این اخبار با یکدیگر و سپس تبیین موارد مخالفت آن ها با ظواهر و سیاق آیات سوره، دیدگاه جعلی بودن یا تحریف در این اخبار را تقویت کرده است. در پایان مقاله، خطوط کلی سبب نزول سوره، برگرفته از تحلیل ظواهر و سیاق آیات بیان شده تا روشن شود چگونه این اخبار، برای مخدوش کردن پیام محوری سوره، جعل یا لااقل برای پنهان کردن گوشه هایی از حقیقت، تحریف شده اند.
خلاصه ماشینی:
(نـک : بلاغـی، ١٣٨٦ش ، ج ٧، ص ٤٢ـ٤٧؛ عسـکری، ١٣٩٠ش ، ص ٢٣ـ٣٤؛ میرباقری، ١٣٩٠ش ، ص ١٨٦ـ١٩٢) اخبار سبب نزول این سـوره علیرغم اشکالات درونی، اضطراب در متن و اختلافات بـا یکـدیگر و تعارضـات بـا ظواهر آیات سوره ، در تفاسیر شیعه و اهل سنت ، تلقی بـه قبـول شـده و هـر مفسـری مطابق با گرایش خود، گوشه ای از آن ها را انتخاب کرده است ؛ با این همـه ، گروهـی از مفسران و محققان با تردید به این اخبار نگریسته و هیچ کدام از این اخبـار را نپذیرفتـه (طباطبایی، ١٤١٧ق ، ج ١٩، ص ٣٣٧ـ٣٤٠) یا برخی از این اخبار را مجعـول و محـرف دانسته اند.
علامه طباطبایی معتقد است که قرآن کریم در بیان مقاصد خود که معارفی جهانی و جاودانه است ، نیازی بـه روایـات اسـباب نـزول نـدارد(طباطبایی، ١٣٥٣ش ، ص ١٧٦) و خطوط کلی سبب نزول (نه مصادیق و جزئیات آن ) را میتوان از مجموع ظواهر آیات سوره ها و سیاق آن ها به دست آورد؛ و اخبار سـبب نـزول بعـد از اثبات عدم مغایرت با قرآن و کسب اعتبار، تنها میتوانند به تفصیل وقایع سـبب نـزول قرآن و تعیین مصادیق خاص آیات آن در زمان نزول بپردازد نه آنکه بدون ایـن اخبـار، مفاهیم آیات حتی با کمک از آیات دیگـر درون همـان سـوره یـا سـوره هـای دیگـر، قابل درک نباشد.