چکیده:
ادب پایداری معمولاً به آثار ادبیای اطلاق میشود که تحت تأثیر شرایطی چون اختناق و استبداد داخلی، نبود آزادیهای فردی و اجتماعی، قانونگریزی و قانونستیزی و مبارزه با بیداد داخلی یا تجاوز بیرونی پدید میآید. ملّت ایران و مصر از کهنترین اعصار، تا عصر مشروطۀ ایران و عصر نهضت معاصر عربی، به سبب پیشینۀ درخشان پایداری در برابر ستم داخلی، تهاجم خارجی و هجمههای فرهنگی، دارای آثاری زرّین در ادب پایداری اند. ادب پایداری در عصر مشروطه، جلوهای ویژه پیدا میکند و شاعرانی چون میرزادۀ عشقی، عارف قزوینی، سیداشرفالدین گیلانی، فرّخی یزدی و بهار، بیشترین فعّالیت را در این زمینه انجام میدهند، همچنان که نهضت معاصر مصری- عربی، با شعرایی چون حافظ ابراهیم، معروف الرّصافی، محمد مهدی الجواهری، محمود درویش، ابراهیم طوقان و امل دنقل گره می خورد. ملکالشعرای بهار و امل دنقل از شاعران سیاسی و روشنفکر آزادیخواه ایران و مصر هستند که با سلاح فرهنگی علی رغم گزینش متفاوت از زبان، به مبارزه و افشاگری علیه استبداد داخلی و استعمارگران خارجی پرداختهاند. در این مقاله برآنیم که مطابق نقد آمریکایی با مقایسۀ تطبیقی آثار این دو شاعر، دریچهای رو به سوی شناخت ادب پایداری در عصر مشروطۀ ایران و عصر نهضت عربی بگشاییم.
خلاصه ماشینی:
ادب پایداری در عصر مشروطه، جلوهای ویژه پیدا میکند و شاعرانی چون میرزادٔە عشقی، عارف قزوینی، سید اشرفالدین گیلنی، فرخی یزدی و بهار، بیشترین فعالیت را در این زمینه انجام میدهند، همچنان که نهضت معاصر مصری- عربی، با شعرایی چون حافظ ابراهیم، معروف الرصافی، محمد مهدی الجواهری، محمود درویش، ابراهیم طوقان و امل دنقل گره میخورد.
»(أنس، ٢٠١٠: ٧٣) ١-١- بیان مسئله بررسی تجلیات ادبیات پایداری عصر مشروطة ایران و دورٔە معاصر عربی، در آثار ملکالشعرای بهار از ایران و امل دنقل از مصر و نیز نشاندادن سهم هریک از آنها در این کارزار فرهنگی و همچنین، بررسی حضور مضامین مشترک در زبان منتقدانة این دو شاعر، به همراه تأثیر بافت موقعیتی جامعه بر ساختار شعری این دو، مسئلة این پژوهش است که بهصورت پژوهشی- توصیفی به موضوع پرداختهای ت.
به ویژگیهای پایداری در شعر امل دنقل، بهطور مجزا و بهصورت تطبیقی با دیگر شاعران فارسی، پرداخته شدهای ت و از میان آنها میتوان به این موارد اشاره کرد: - مقالة «نمادهای پایداری در شعر معاصر مصر» از علی سلیمی و اکرم چغارزردی، چاپشده در مجلة ادبیات پایداری (پاییز ٨٨، شمارٔە١) که به تحلیل پایداری در شعر دنقل میپردازد.
از این جهت، برای شناخت بهتر ادبیات پایداری این دو کشور و بویژه آثار امل دنقل و ملکالشعرای بهار، لزم است که نخست مروری کنیم بر مبارزات دو ملت ایران و مصر در دوران معاصر.