چکیده:
«تحقیق ماللهند» اثر ابوریحان بیرونی کتابی دائرةالمعارف گونـه در هنـد شناسـی بـه زبـان عربی و مربوط به قرن پنجم هجری قمری می باشد. این اثرشامل موضوعاتی همچون عقاید دینی ، آراء فلسفی ، ادبیات، تاریخ ، تقویم ، نجوم، جغرافیـا، آداب و رسـوم هنـدوان، احکـام شرعی و مردمشناسی هندوستان می باشد و از لحاظ تاریخی اولین کتـابی اسـت کـه شـرح عینی ، علمی و کامل یک فرهنگ را نشان داده و آن را با فرهنگ دیگـر ملـل مقایـسه کـرده است . همچنین این کتاب به لحاظ زبانشناسی و تاریخ ادیان حائز اهمیت می باشد.
خلاصه ماشینی:
"«مرا تحریص کرد که معلوماتی که درمورد هندیان دارم به کاغـذ آورم تـا بـرای کـسی کـه می خواهد به نقض عقاید آنان بپردازد کمک باشد و برای کسی که می خواهد با آنـان معاشـرت 2 کند این کتاب ذخیرهای باشد» ساختار و محتوای کتاب «تحقیق ماللهند» بیرونی سیزده سال (٤٢١- ٤٠٨ هـ) از عمر خود ا در خدمت و مصاحبت با سلطان محمـود گذارند و در لشکرکشی های محمود به هند حضور داشت .
نتیجه مجاهدت بیرونـی در فراگـرفتن علـوم، آراء، عقاید و فرهنگ مردمان هند در کتابی مندرج گشت که عنوانش در یک بیت شعر بیان گردید: « تحقیق ماللهند من مقوله / مقبوله فی العقل او مرذوله » که بدین معنی می باشد: پژوهش آنچه مربوط به هنـد اسـت از پذیرفتـه و نپذیرفتـه از نظـر 3 عقل این کتاب کـه طـی یـک دوره ٥ ماهـه در غزنـه نگاشـته شـد و مهمتـرین اثـر بیرونـی در هندشناسی است شامل یک مقدمه و ٨٠ باب می باشد که اغلب این ابواب دارای مقدمه کوتاهی ١- بیرونی ، ابوریحان .
٣ گذشـته از ایـن وی در سراسر کتاب تحقیق ماللهند به منابع مهم و معتبر سانسکریت کـه منـابع بـابهـای مربـوط بـه الهیات و فلسفه انـد استـشهاد مـی کنـد از جملـه «سـانکهیه سـوتره»، «بهگودگیتـا» و همچنـین «پورانه ها» که بیرونی مطالب بابهای مهم تحقیق ماللهند درباره ادبیات، جـشن هـا، جغرافیـا و 4 تقویم هندوها را از این منابع فراهم کرده است از آنجا که بیرونی در ماللهند اقدام به یک مطالعه تطبیقی نموده عـلاوه بـر منـابع هنـدی از منابع زرتشتی ، مسیحی ، یهودی، مانوی و در مواردی از آثار صوفیه استفاده نموده است ."