چکیده:
مقاله حاضر کوششی در جهت دریافت مفهوم مسّ شیطان در قرآن کریم است. همزات، ازیز، » برای تبیین مفهوم تماس در قرآن کریم، واژگان گوناگونی مانند و... به کار رفته است. اگرچه این واژگان همه برای « نقیض، وسوسة، استحواذ این مفهوم ارتباط شیطان با انسان به کار رفته است، هر کدام دارای ویژگی های خبط، » خاص خود می باشد. در قرآن کریم، مسّ شیطان در ارتباط با سه واژه به کار رفته است. « نصب، طائف آرای متکلمان اشعری، معتزلی و شیعی درباره امکان یا عدم امکان مسّ انسان توسط شیطان در کتا بهای تفسیری و کلامی تبدیل به موضوعی دامن هدار شده است و هر کدام برای اثبات دیدگاه خود به دلایل مختلفی استناد جسته اند. برخی حتی به وقوع خطا در قرآن تحت تاثیر فرهنگ جاهلی به خاطر این آیات نظر داده اند. ریشه شناسی واژگان خبط و نصب م یتواند بدون برخورد به استدلالات کلامی، شبهه تسلط شیطان بر عقل رباخوار و بر جسم پیامبران را رد نماید و مفهوم جدیدی را از این دو واژه ارائه نماید که با سیاق آیات، ساختار سوره و دانش ریشه شناسی و روایات تفسیری ائمه انطباق بیشتری دارد.
خلاصه ماشینی:
آرای متکلمان اشعری ، معتزلی و شیعی دربارٔە امکان یا عدم امکان مس انسان توسط شیطان در کتاب های تفسیری و کلامی تبدیل به موضوعی دامنه دار شده است و هر کدام برای اثبات دیدگاه خود به دلایل مختلفی استناد جسته اند.
شیطان ، مس ، خبط ، طائف ، نصب مقدمه موضوع امکان تماس شیطان با انسان از موضوعاتی است که در قرآن کریم بارها مطـرح شده و خداوند دربارٔە آن به بندگان آگاهی و هـشدار داده اسـت .
در ایـن پـژوهش ، تلاش بر آن است که با رویکردی زبانی و معناشناسانه ، حوزٔە معنایی ارتبـاط شـیطان بـا انسان به ویژه مس شیطان در قـرآن کـریم بررسـی گـردد و بـرای ایـن منظـور، از برخـی روش های ریشه شناسی و معناشناسی بهره برده می شـود، ماننـد: بررسـی اشـتقاق واژه و تعیین واژگان هم ریشه و اصل لغوی که واژه از آن نشئت گرفتـه اسـت .
دربارٔە معنای این آیه در بین مفسران اختلاف نظر وجود دارد که دیدگاه های آن ها از این قرار است : الف ) جنون و تسلط شیطان بر عقل : مفسران گمان کرده اند کـه چـون واژٔە خـبط به معنای لرزش شدید است ، بنابراین این واژه به معنای صرع و جنون است و شـیطان بـر عقل رباخوار مستولی شده و وی دچار جنون مـی گـردد.
ولی از آنجا که در چنین وقتی دچار وسواس شیطانی مـی گـردد، بـه طـور مجاز و یا بر سبیل تمثیل و تشبیه ، این امر به شیطان نسبت داده شده است ؛ چون شیطان نمی تواند انسان را مس کند و بر عقل او مسلط شود.