چکیده:
بر پایه روایات صحابه و تابعان و آرای مفسران، ابن سلام از احبار یهود که اوایل هجرت مسلمان شد، در ١٧ فقره از آیات، مورد تجلیل واقع شده که در برخی شان نزول و در برخی مصداق آن پنداشته شده است. لیکن این اقوال از جهات گوناگون همچون تعدّد آیات شان نزول برای یک واقعه، مکی بودن بسیاری از آیات تجلیل و مدنی بودن ایمان ابن سلام با عنایت به مردود بودن این قسم از آیات مستثنا، نقل برخی روایات از سوی خود ابن سلام و تجلیل از او در کنار کعب الاحبار، محدود بودن روایات تفسیری اصحاب و فقدان روایات تجلیل از موجب سست شدن این اقوال گردیده است. ،M ابن سلام به نقل از معصومان از دیگرسو با استناد به گزارش های تاریخی که از تلاش حاکمیت برای فضیلت تراشی برای برخی عناصر همگام با خلفا همچون ابن سلام به منظور کاهش مقبولیت حضرت علی خبر می دهد، وضع این روایات پس از دوران پیامبر (ص) آشکار می گردد.
خلاصه ماشینی:
با این همه ، آنگاه ضعف این روایات بیشتر خودنمایی می کند که ۴ آیـه بـه عنـوان شـأن نزول ایمان ابن سلام معرفی شده است ؛ آیاتی که از سورٔە توحید در سـال هـای نخـست نزول وحی تا آیۀ ١٣۶ سورٔە نساء را که سال سوم تا ششم هجرت نازل شـده (ابـن عاشـور، بیتا: ۵/۴ـ۶)، در بر گرفته است که این امری ناممکن است ؛ زیرا اگر او در سال های ابتدایی مکه ایمان آورده باشد، روایات شأن نزول که ایمان او را تا یک دهه بعد ادامـه داده انـد، بی معنا هستند و اگر در سال های سوم تا ششم هجرت مسلمان شده باشـد، روایـاتی کـه پیشتر داستان ایمان او را ذیل برخی آیات مکی بیان نموده اند، جملگی مجعول اند.
د) آیۀ ٩۴ سورٔە یونس : در این آیه نیز که بر مرجعیت علمی اهل کتاب صحه نهاده شده ، برخی بدون ذکر سند ادعـای خـویش ، مقـصود از اهـل کتـابی را کـه پیـامبر مأمور شد تا از آنان دربارٔە پیامبران گذشته سؤال نماید، ابن سـلام ، کعـب الاحبـار، ابـن صوریا و تمیم الداری دانسته اند (طوسـی ، بـیتـا: ۴٣٠/۵؛ فخرالـدین رازی ، ١۴٢٠: ٣٠١/١٧)، در حالی که طبرسی نزول این آیات را در مکه و ایمان ابـن سـلام و کعـب الاحبـار و تمـیم الداری را در مدینه دانسته و از این رو انطباق این فقره از وحی با این گـروه را ناصـواب شمرده است (١٣٧٢: ٢٠١/۵).