چکیده:
کتاب درسی یکی از مهمترین مراجع و منابع یادگیری دانش آموزان در نظام های آموزشی محسوب می شود، در نظام آموزشی کشور ما نیز این منبع یادگیری دارای نقش مهمی است. به سبب نقش محتوای درسی در اطلاع رسانی، آموزش و ترویج فرهنگ صحیح مصرف از یک سو و تاکیدهای فراوان آموزه های دینی بر الگوی صحیح مصرف از سوی دیگر، در این پژوهش که مبنای نگارش مقاله حاضر است، محتوای کتب دوره ابتدایی از نظر پرداختن به سازه الگوی مصرف و مولفه های آن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. مهم ترین سوال این پژوهش، این است که محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی تا چه میزان به سازه الگوی مصرف و مولفه های آن توجه کرده است؟
ابزار پژوهش دارای 9 مولفه می باشد و پایایی آن بر اساس نسبت مولفه های مورد توافق به کل مولفه ها برابر 59/92 می باشد. روش تحقیق، تحلیل محتوای کمی و کیفی است. یافته های پژوهش نشان میدهدکه بیشترین فراوانی مولفه های الگوی مصرف در کتابهای دوره ابتدایی مربوط به کتاب علوم تجربی و کمترین فراوانی مربوط به کتاب مدنی است. در بین پایه های مختلف، بیشترین فراوانی در کتاب های پایه پنجم و کمترین فراوانی در کتاب های پایه های اول و سوم مشاهده می گردد. در کتاب های این دوره بیشترین فراوانی مربوط به مولفه آب و کمترین فراوانی مربوط به مولفه البسه بوده است. درکتاب های فارسی و علوم تجربی، فراوانی مولفه آب بیشتر از مولفه های دیگر صرفه جویی است. در حالی که درکتاب های مدنی، هدیه های آسمانی و قرآن، فراوانی عبارت ""به طورکلی"" بیشتر از دیگر مولفه ها می باشد. در چهار پایه اول دوره ابتدایی مولفه آب بیش از دیگر مولفه ها مورد توجه قرار گرفته و در پایه پنجم مولفه به طور کلی دارای بیشترین فراوانی بوده است.
خلاصه ماشینی:
"محتوای کتابهای فوق به لحاظ توجه به الگوی مصرف و مؤلفه های آن ، شامل ١- آب ٢- نان ٣- لوازم التحریر ٤- البسه ٥- وسایل اضافی ٦- زمان ٧- انرژی ٨- منابع طبیعی ٩- به طور کلی ، با استفاده از فهرست وارسی ، مورد بررسی و تحلیل محتوا قرار گرفته است .
جدول (٣) توزیع فراوانی مؤلفه های الگوی مصرف در کتابهای درسی منتخب دوره ابتدایی بر حسب متغیرهای دروس و مؤلفه های مصرف مؤلفه آب نان لوازم التحریر البسه وسایل اضافی دروس درصد درصد درصد درصد درصد فارسی 8 12/69 1 1/58 1 1/58 0 0/0 0 0/0 علوم 11 17/46 1 1/58 0 0/0 0 0/0 1 1/58 مدنی 0 0/0 0 0/0 0 0/0 0 0/0 0 0/0 هدیه های آسمانی 3 4/76 2 3/17 2 3/17 0 0/0 1 1/58 قرآن 2 3/17 2 3/17 0 0/0 0 0/0 0 0/0 جمع کل 24 6 3 0 2 ادامه طولی جدول (٣) مؤلفه زمان انرژی منابع طبیعی به طور کلی دروس درصد درصد درصد درصد فارسی 0 0/0 2 3/17 2 3/17 0 0/0 علوم 0 0/0 6 9/52 6 9/52 0 0/0 مدنی 0 0/0 0 0/0 0 0/0 2 3/17 هدیه های آسمانی 1 1/58 0 0/0 0 0/0 5 7/93 قرآن 0 0/0 0 0/0 0 0/0 4 6/34 جمع کل 1 8 8 11 توزیع فراوانی الگوی مصرف بر حسب متغیرهای دروس 1 2 3 4 9 داده های جدول (٤) نشان می دهد که در کتاب های پایـه اول تـا چهـارم دوره ابتدایی ، مؤلفه آب (در سال اول بـا ١١/١١ درصـد و در سـه سـال بعـد بـا ٧/٩٣ درصد) بیش از دیگر مؤلفه ها مورد توجه قرار گرفته است و در کتـاب هـای پایـه پنجم این مؤلفه به طور کلی با ١١/١١ درصد دارای بیشترین فراوانی بوده است ."