چکیده:
یکی از تقسیمات واجب در باب اوامر در علم اصول، تقسیم واجب به تعیینی و تخییری است که مشهور در تعریف آن بیان داشته اند: واجب تعیینی واجبی است که نمی توان کار دیگری را جایگزین آن ساخت برخلاف واجب تخییری که مکلف می تواند یکی از چند ار را اختیار کند. اما اصولیین در تصویر و تفسیر واجب تخییری از نواحی مختلف دچار مشکل شده اند که به سه مورد اشاره خواهد شد و برای توجیه آن به تعریفی برای واجب تخییری پرداخته اند. در این جستار به هشت نظریه در مورد تصویر واجب تخییری به همراه برخی از اشکالات وارد بر آن ها اشاره شده است که مهم ترین آن ها تفسیر مرحوم آخوند خراسانی، محقق اصفهانی، محقق نائینی و آیت الله خوبی است.
خلاصه ماشینی:
"اشکال دوم به قسم اول تفصیل آخوند برفــرض کــه غــرض واحــد شــخصی باشــد، خطابــات شــرعیه بایــد قابل فهــم عــرف باشــد و از دسـترس فهـم عـرف خـارج نباشـد؛ پایه گـذاری خطابـات شـرعیه و مسـائل دقیـق فلسـفیه روا نیسـت و لـذا اگـر جامـع بایـد قابل فهـم عـرف باشـد چـرا شـارع از اول وجـوب را روی جامـع دو فصلنا مه نبـرده اسـت تـا بخواهیـم از راه مطلـب دقیـق عقلـی بگوییم : اگرچـه وجوب بـر روی امـور متعدده گفتمان آمـده اسـت ولـی جامـع واجـب است (ســبحانی ، ١٤٢٣، ٥١٤).
دو فصلنا مه درنتیجـه غرض هـا باهـم در تضـاد نیسـتند _کـه بیـان صاحـب کفایـه بـود_ بلکـه در تبایـن بـا گفت یکدیگـر هسـتند و ایـن مولاسـت کـه گاهـی مـولا ارفـاق تمـام دارد کـه نتیجـه اش ترخیـص در مان فقه واصول تـرک یـک کـدام اسـت .
اشکال اول به فرمایش محقق اصفهانی پاییز و زمستان لازمــه کلام ایشــان جــواز بلکــه اســتحباب جمــع بیــن اطــراف در واجــب تخییــری اســت و 1395 حال آنکـه از ادلـه جـواز یـا اسـتحباب جمـع اسـتفاده نمی شـود؛ مثـلا در اماکـن تخییـر بیـن قصـر و تمـام ، هیچ کـس ملتـزم بـه اسـتحباب جمـع بیـن قصـر و اتمـام نشـده اسـت ، بلکـه در بعضـی از مـوارد تخییـر جمـع بیـن اطـراف حـرام اسـت ؛ ماننـد تخییـر در حـد محـارب بیـن قتـل یـا سـلبش (دار زدن ) یـا قطـع دسـت وپایش مـن خـلاف یـا نفـی بلـدش .
بــه عبــارت دیگــر آنچــه کــه در نفــس اســت نفــس خــارج دیــده اســت و ایــن انتــزاع آلتــی دو گففصلنا مه اسـت بـرای آن افعالـی کـه در خـارج محقـق می شـود؛ البتـه تطبیـق ایـن امـر انتزاعـی بـر مـا فـی فقمان الخـارج بـه دسـت مکلـف اسـت کـه بـر صیـام یـا اطعـام منطبـق نمایـد."